3.4- Ahosikamma: Vô-Hiệu-Quả-Nghiệp
Thế nào gọi là nghiệp vô hiệu quả?
“Ahosi ca taṃ kammañcāti: Ahosikammaṃ”. Nghiệp nào đã được tạo xong mà không có quả của nghiệp, nghiệp ấy gọi là vô-hiệu-quả-nghiệp.
Trong bộ Paṭisambhidāmaggapāḷi trình bày rằng:
“Ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko, ahosi kammaṃ natthi kammavipāko, ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko.”
– Nghiệp đã tạo, nhưng quả của nghiệp không phải đã sinh (quá-khứ).
– Nghiệp đã tạo, nhưng quả của nghiệp không phải đang sinh (hiện-tại).
– Nghiệp đã tạo, nhưng quả của nghiệp không phải sẽ sinh (vị-lai).
Trong dục-giới lộ-trình-tâm phát sinh đầy đủ trải qua 7 sát-na dục-giới tác-hành-tâm (kāmajavanacitta), tác-ý tâm-sở đồng sinh với 7 tác-hành-tâm tạo nghiệp.
Dục-giới tác-hành-tâm đó là 12 bất-thiện-tâm (ác-tâm) và 8 dục-giới đại-thiện-tâm.
* Sát-na dục-giới tác-hành-tâm thứ nhất gọi là diṭṭhadhammavedanīyakamma: hiện-kiếp quả-nghiệp là nghiệp chỉ cho quả ngay trong kiếp-hiện-tại mà thôi. Nếu nghiệp này không có cơ-hội cho quả trong kiếp-hiện-tại thì trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), không còn cócơ-hội cho quả được nữa.
* Sát-na dục-giới tác-hành-tâm thứ 7 cuối cùng gọi là upapajjavedanīyakamma: hậu-kiếp quả-nghiệp là nghiệp chỉ cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp-kế-tiếp (paṭi-sandhikāla) và cho quả trong thời-kỳ sau khi đã tái-sinh kiếp-kế-tiếp (pavattikāla) (kiếp thứ nhì) mà thôi. Nếu nghiệp này không có cơ-hội cho quả trong 2 thời-kỳ kiếp thứ nhì ấy thì trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), không còn có cơ-hội cho quả được nữa.
* Sát-na dục-giới tác-hành-tâm thứ 2 cho đến thứ 6 gồm có 5 sát-na dục-giới tác-hành-tâm gọi là aparā-pariyavedanīyakamma: kiếp-kiếp quả-nghiệp là nghiệp chỉ cho quả kiếp sau tiếp tục từ kiếp này đến kiếp kia, kể từ kiếp thứ 3 cho đến kiếp chót của bậc Thánh-A-ra-hán, trước khi tịch diệt Niết-bàn.
Bậc Thánh-A-ra-hán sau khi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài, thì không chỉ aparāpariyavedanīyakamma: kiếp-kiếp quả-nghiệp mà còn tất cả mọi ác-nghiệp, mọi thiện-nghiệp đã lưu-trữ ở trong tâm từ vô thuỷ trải qua vô số kiếp quá-khứ cho đến kiếp-hiện-tại trước khi trở thành bậc Thánh-A-ra-hán, tất cả mọi nghiệp ấy đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma) không còn có cơ-hội cho quả được nữa.
Như vậy, tác-ý tâm-sở (cetanācetasika) gọi là vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma) không có trong 7 sát-na dục-giới tác-hành-tâm nào nhất định, mà sự-thật tác-ý tâm-sở này đều có trong 7 sát-na dục-giới tác-hành-tâm, một khi 3 loại nghiệp là diṭṭhadhammavedanīyakamma, upapajjavedanīyakamma, aparāpariyavedanīyakamma không còn hiệu lực cho quả của nghiệp, không còn có cơ-hội cho quả được nữa.
Thật vậy, trong chú-giải Sammohavinodānī aṭṭhakathā, phần Ñāṇavibhaṅga giải thích rằng: “Diṭṭhidhammavedanīyādīsu pana bahūsu pi āyūhitesu ekaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vipākaṃ deti, sesāni avipākāni, ekaṃ uppajjavedanīyaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, sesāni avipākāni, ekena anantariyena niraye uppaccati, sesāni avipākāni,… Aṭṭhasu samāpattīsu ekāya brahmaloke nibbattati, sesā avipākā. Idaṃ sandhāya nāhosi kammavipāko’ti vuttaṃ.”
* Trong nhiều loại nghiệp đã tạo, đã tích lũy như nghiệp diṭṭhadhammavedanīyakamma, v.v… Trong tất cả mọi nghiệp diṭṭhadhammavedanīyakamma, một nghiệp diṭṭhadhammavedanīyakamma nào có cơ hội cho quả ngay trong kiếp-hiện-tại (kiếp thứ nhất). Còn lại các-nghiệp diṭṭhadhammavedanīyakamma khác không có cơ hội cho quả của nghiệp đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma).
* Trong tất cả mọi nghiệp upapajjavedanīyakamma, một nghiệp upapajjavedanīyakamma nào có cơ hội cho quả trong thời kỳ tái-sinh kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2). Còn lại các-nghiệp upapajjavedanīyakamma khác không có cơ hội cho quả trong thời kỳ tái-sinh kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2) đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma).
* Trong 5 ác-nghiệp vô-gián trọng-tội, một ác-nghiệp nặng nhất cho quả tái-sinh kiếp sau trong cõi đại-địa-ngục Avīci. Còn lại 4 ác-nghiệp khác trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma).
Trong 8 bậc thiền sắc-giới và vô-sắc-giới, đệ tứ thiền vô-sắc-giới gọi là phi-tưởng phi-phi-tưởng-xứ-thiền thiện-nghiệp có quyền ưu tiên, có cơ hội ưu tiên cho quả trong thời kỳ tái-sinh (paṭisandhikāla) kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2) trên tầng trời Phi-tưởng phi-phi-tưởng-xứ-thiên, có tuổi thọ lâu nhất là 84.000 đại-kiếp trái đất. Còn lại 3 bậc thiền vô-sắc-giới và 4 bậc thiền sắc-giới trở thành vô-hiệu-quả–nghiệp (ahosikamma), không còn có cơ-hội cho quả của nghiệp được nữa.
Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta đề cập đến loại nghiệp cho quả trong thời gian này, nên dạy rằng: “ Nāhosi kammavipāko.”
Giảng giải
Trong cuộc sống hằng ngày đêm, người nào đã tạo và tích-luỹ những loại nghiệp như diṭṭhadhammavedanīya-kamma: hiện-kiếp quả-nghiệp, v.v…
* Trong tất cả mọi nghiệp diṭṭhadhammavedanīya-kamma: hiện-kiếp quả-nghiệp ấy, nếu một nghiệp diṭṭha-dhammavedanīyakamma nào có cơ hội cho quả ngay trong kiếp-hiện-tại (kiếp thứ nhất) thì còn lại các-nghiệp diṭṭhadhammavedanīyakamma khác không còn có cơ hội cho quả của nghiệp, nên đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), không còn có cơ-hội cho quả của nghiệp được nữa.
* Trong tất cả mọi nghiệp upapajjavedanīyakamma ấy, nếu một nghiệp upapajjavedanīyakamma nào có cơ hội cho quả trong thời kỳ tái-sinh (paṭisandhikāla) kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2) và cho quả trong thời kỳ sau khi đã tái-sinh (pavattikāla) kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2), thì còn lại các-nghiệp upapajjavedanīya-kamma khác không còn có cơ hội cho quả trong 2 thời kỳ kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2), nên đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), không còn có cơ-hội cho quả của nghiệp được nữa.
* Trong tất cả mọi nghiệp aparāpariyavedanīyakam-ma: kiếp-kiếp quả-nghiệp là nghiệp chỉ cho quả kiếp sau kể từ kiếp thứ 3, tiếp tục từ kiếp này đến kiếp kia, cho đến kiếp chót của bậc Thánh-A-ra-hán, trước khi tịch diệt Niết-bàn.
Bậc Thánh-A-ra-hán sau khi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài, thì không chỉ aparāpariyavedanīyakamma: kiếp-kiếp quả-nghiệp mà còn tất cả mọi ác-nghiệp, mọi thiện-nghiệp đã lưu-trữ ở trong tâm từ vô thuỷ trải qua vô số kiếp quá-khứ cho đến kiếp-hiện-tại trước khi trở thành bậc Thánh-A-ra-hán, tất cả mọi nghiệp ấy đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma) không còn có cơ-hội cho quả được nữa.
* Nếu người nào đã tạo 5 ác-nghiệp vô-gián trọng-tội.
Người ấy sau khi chết, thì chỉ có ác-nghiệp vô-gián trọng-tội chia rẽ chư tỳ-khưu-Tăng là ác-nghiệp nặng nhất có quyền ưu tiên, có cơ hội ưu tiên cho quả trong thời kỳ tái-sinh kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2) trong cõi đại-địa-ngục Avīci. Còn lại 4 ác-nghiệp vô-gián trọng-tội ấy không có cơ hội cho quả trong thời kỳ tái-sinh kiếp-kế-tiếp đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), nhưng 4 ác-nghiệp vô-gián trọng-tội ấy lại trở thành hỗ-trợ-nghiệp có phận-sự hỗ-trợ cho quả của ác-nghiệp vô-gián trọng-tội ấy càng chiụ quả khồ tăng thêm gấp bội.
* Nếu hành-giả thực-hành pháp-hành thiền-định có khả năng chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới.
Hành-giả sau khi chết, chắc chắn chỉ có đệ tứ thiền vô-sắc-giới gọi là phi-tưởng phi-phi-tưởng-xứ-thiền thiện-nghiệp có quyền ưu tiên, có cơ hội ưu tiên cho quả trong thời kỳ tái-sinh kiếp-kế-tiếp (kiếp thứ 2) trên tầng trời Phi-tưởng phi-phi-tưởng-xứ-thiên, có tuổi thọ lâu nhất là 84.000 đại-kiếp trái đất. Còn lại 3 bậc thiền vô-sắc-giới thiện-nghiệp và 5 bậc thiền sắc-giới thiện-nghiệp đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), không còn có cơ-hội cho quả được nữa. (không trở thành hỗ-trợ-nghiệp như 5 ác-nghiệp vô-gián trọng-tội).
Thật ra, tác-ý tâm-sở đồng sinh với 12 ác-tâm tạo 12 ác-nghiệp, và tác-ý tâm-sở đồng sinh với 8 dục-giới đại-thiện-tâm tạo 8 dục-giới đại-thiện-nghiệp không có cơ-hội cho quả của nghiệp đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma) trong trường-hợp như sau:
Tác-ý tâm-sở yếu ớt đồng sinh với ác-tâm tạo ác-nghiệp không đủ chi-pháp hoặc tác-ý tâm-sở yếu ớt đồng sinh với đại-thiện-tâm tạo đại-thiện-nghiệp không đủ chi-pháp, nên ác-nghiệp hoặc đại-thiện-nghiệp yếu ớt.
* Ác-nghiệp trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp
Ví dụ: Gặp bạn rủ rê làm việc ác nhẹ nào đó, mà tâm không thích làm, nên miễng cưỡng làm cho có làm mà thôi. Vì vậy, ác-nghiệp ấy yếu ớt, không có năng lực cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla). Nếu có cơ-hội cho quả trong thời-kỳ sau khi đã tái-sinh kiếp sau (pavattikāla) thì quả của ác-nghiệp ấy không đáng kể, cho nên ác-nghiệp ấy trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma).
* Đại-thiện-nghiệp trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp:
Ví dụ: Gặp bạn rủ rê làm việc thiện nhỏ nào đó, mà tâm không thích làm, bởi vì không tin thiện-nghiệp và quả của thiện-ghiệp, nên miễng cưỡng làm cho bạn vui mà thôi. Vì vậy, đại-thiện-nghiệp ấy yếu ớt, không có năng lực cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭi-sandhikāla). Nếu có cơ-hội cho quả trong thời-kỳ sau khi đã tái-sinh kiếp sau (pavattikāla) thì quả của đại-thiện-nghiệp ấy không đáng kể, cho nên ác-nghiệp ấy trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma).
[1] Nghiệp cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) mà không đề cập đến thời-kỳ sau khi đã tái-sinh kiếp sau (pavattikāla).