Đêm cuối cùng của Đức-Phật
Đêm cuối cùng của Đức-Phật là đêm rằm tháng tư (âm lịch).
* Canh đầu: Nghe tin canh chót đêm ấy, Đức-Phật sẽ tịch diệt Niết-bàn tại khu rừng Sāla. Đức-vua, Hoàng-hậu, Hoàng-tử, Công-chúa cùng các bậc bô lão trong hoàng tộc Malla, cùng hoàng thân quốc thích tuần tự đến hầu đảnh lễ Đức-Phật lần cuối cùng, tiếp theo các quan trong triều, toàn thể dân chúng xứ Kusinārā tuần tự đến hầu đảnh lễ Đức-Phật lần cuối cùng, kéo dài trọn canh đầu.
* Canh giữa: Đạo-sĩ Subhadda nghe tin Đức-Phật sắp tịch diệt Niết-bàn vào canh chót đêm ấy nên suy nghĩ rằng:
“Ta có nhiều điều thắc mắc, đã từ lâu chưa có một vị Sa-môn nào có thể giải đáp, giúp làm cho ta thông suốt được thắc mắc ấy. Nay nghe tin Sa-môn Gotama, Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác, đã ngự đến khu rừng Sāla xứ Kusinārā này, Đức-Phật sắp tịch diệt Niết-bàn vào canh chót đêm nay. Ta nên đến hầu Sa-môn Gotama để hỏi những điều thắc mắc của ta, kính nhờ Đức-Phật giải đáp.”
Đạo-sĩ Subhadda đến khu rừng Sāla tìm gặp Ngài Trưởng-lão Ānanda xin phép vào hầu Đức-Phật, Ngài Trưởng-lão Ānanda bảo rằng:
– Này đạo-sĩ Subhadda! Xin ông không nên quấy rầy, làm phiền Đức-Phật trong lúc này, Đức-Phật đang mệt quá rồi!
Đạo-sĩ Subhadda tha thiết khẩn khoản xin Ngài Trưởng-lão Ānanda cho phép vào hầu Đức-Phật. Nghe Ngài Trưởng-lão Ānanda và đạo-sĩ Subhadda đang nói chuyện qua lại với nhau, Đức-Phật truyền dạy Ngài Trưởng-lão Ānanda rằng:
– Này Ānanda! Con không nên ngăn cản Subhadda, để cho Subhadda đến gặp Như-Lai.
Đạo-sĩ Subhadda có cơ hội đến hầu vấn an Đức-Phật xong, ngồi một nơi hợp lẽ, đạo-sĩ bạch rằng:
– Kính bạch Sa-môn Gotama, các sa-môn, bà-la-môn là đạo-sư, trưởng phái có tiếng tăm, có nhiều thế lực, đứng đầu một môn phái mà phần đông dân chúng tán dương ca tụng, tôn sùng là bậc Thánh-thiện như các vị đạo-sư Puraṇa-kassapa, đạo-sư Makkhaligosāla, đạo-sư Ajita-kesakambala, đạo-sư Pakudhakaccayana, đạo-sư Sañjayabelaṭṭhaputta, đạo-sư Nigaṇṭhanāṭa-putta; có phải tất cả sa-môn, bà-la-môn ấy đã chứng đắc như họ đã tuyên bố, hoặc tất cả không chứng đắc, hoặc có một số chứng đắc, một số không chứng đắc? Bạch Ngài.
Đức-Phật truyền dạy rằng:
– Này Subhadda! Con không nên đề cập đến vấn đề ấy, con nên lắng nghe Như-Lai thuyết giảng chánh-pháp.
– Này Subhadda! Thánh-đạo hợp đủ 8 chánh không có trong pháp-luật nào thì chắc chắn không có tuần tự sa-môn thứ nhất là bậc Thánh Nhập-lưu, sa-môn thứ nhì là bậc Thánh Nhất-lai, sa-môn thứ ba là bậc Thánh Bất-lai, sa-môn thứ tư là bậc Thánh A-ra-hán trong pháp-luật ấy.
– Này Subhadda! Thánh-đạo hợp đủ 8 chánh có trong pháp-luật nào thì chắc chắn có tuần tự sa-môn thứ nhất là bậc Thánh Nhập-lưu, sa-môn thứ nhì là bậc Thánh Nhất-lai, sa-môn thứ ba là bậc Thánh Bất-lai, sa-môn thứ tư là bậc Thánh A-ra-hán trong pháp-luật ấy.
– Này Subhadda! Thánh-đạo hợp đủ 8 chánh chỉ có trong pháp-luật của Như-Lai mà thôi. Cho nên, chắc chắn có tuần tự sa-môn thứ nhất là bậc Thánh Nhập-lưu, sa-môn thứ nhì là bậc Thánh Nhất-lai, sa-môn thứ ba là bậc Thánh Bất-lai, sa-môn thứ tư là bậc Thánh A-ra-hán trong pháp-luật của Như-Lai.
Ngoài pháp-luật này của Như-Lai ra, những tà giáo khác không có sa-môn nào cả.
– Này Subhadda! Chư tỳ-khưu trong pháp-luật này sống thực-hành đúng theo pháp-hành bát-chánh-đạo, và truyền dạy, hướng dẫn người khác cũng thực-hành đúng theo pháp-hành bát-chánh-đạo, thì trong đời này không bao giờ vắng bóng bậc Thánh A-ra-hán.
Sau khi lắng nghe lời giáo huấn của Đức-Phật, đạo-sĩ Subhadda vô cùng hoan hỷ tán dương ca tụng Đức-Phật, rồi kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Thế-Tôn, nơi Đức-Pháp-bảo, nơi chư tỳ-khưu-Tăng-bảo, kính xin Đức-Phật cho phép xuất gia trở thành sadi, tỳ-khưu trong giáo-pháp của Đức-Phật.
Đức-Phật cho phép đạo-sĩ Subhadda xuất gia trở thành tỳ-khưu.
Sau khi trở thành tỳ-khưu, Ngài Đại-đức Subhadda một mình ở nơi thanh vắng, không dể duôi, thực-hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được mọi tham-ái, mọi phiền-não không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cao thượng, trước khi Đức-Phật tịch diệt Niết-bàn.
Ngài Trưởng-lão Subhadda là bậc Thánh A-ra-hán thanh-văn đệ-tử cuối cùng của Đức-Phật Gotama.
* Canh chót: Đức-Phật gọi Ngài Trưởng-lão Ānanda khuyên dạy rằng:
– Này Ānanda! Trong số các con, nếu có người nào nghĩ rằng:
“Đức-Phật tịch diệt Niết-bàn rồi, chúng ta không còn Đức-Bổn-Sư nữa (natthi no satthā)” thì các con chớ có nên nghĩ như vậy.
Bài viết trích từ cuốn Ngày Rằm Tháng Tư Trong Phật Giáo – Tỳ Khưu Hộ Pháp (Dhammarakkhita Bhikkhu) biên soạn. Xem bản PDF cuốn sách tại đây. Xem bộ Nền Tảng Phật Giáo và các sách khác cùng tác giả tại đây.