PHẦN II: NGHIỆP VÀ QUẢ CỦA NGHIỆP (KAMMA – KAMMAPHALA)
Chương VI: Nghiệp Và Quả Của Nghiệp sẽ được trình bày như sau:
Nghiệp và quả của nghiệp có 2 phần
Nghiệp dịch từ chữ pāḷi “Kamma”.
Quả của nghiệp dịch từ chữ pāḷi “Kammaphala”.
Nghiệp là gì?
Đức-Phật dạy trong bài kinh Nibbedhikasutta:
“Cetanā’haṃ bhikkhave kammaṃ vadāmi, cetayitvā kammaṃ karoti kāyena vācāya manasā,”
– Này chư tỳ-khưu! Sau khi đã có tác-ý, rồi mới tạo nghiệp bằng thân, bằng khẩu, bằng ý. Do đó Như-Lai dạy “tác-ý gọi là nghiệp.”
Muốn tạo nghiệp nào, người ta có tác-ý phát sinh trước, rồi mới tạo nghiệp ấy sau.
Như vậy, tác-ý và nghiệp không đồng sinh với nhau, mà có liên quan trực tiếp với nhau:
* Tác-ý phát sinh rồi tạo nghiệp bằng thân gọi là thân nghiệp (kāyakamma).
* Tác-ý phát sinh rồi tạo nghiệp bằng khẩu gọi là khẩu nghiệp (vacīkamma).
* Tác-ý phát sinh rồi tạo nghiệp bằng ý gọi là ý nghiệp (manokamma).
Do đó, nghiệp phát sinh do nương nhờ nơi 3 môn: thân-môn, khẩu-môn, ý-môn.
* Tác-ý (cetanā) đó là tác-ý tâm-sở (cetanācetasika) là 1 trong 52 tâm-sở đồng sinh với 89 hoặc 121 tâm.
Tác-ý gọi là nghiệp
Nếu khi tác-ý tâm-sở này đồng sinh với 12 bất-thiện-tâm (12 ác-tâm), và đồng sinh với 21 hoặc 37 thiện-tâm thì tác-ý tâm-sở ấy gọi là nghiệp như sau:
* Tác-ý tâm-sở đồng sinh với 12 bất-thiện-tâm (12 ác-tâm) tạo 12 bất-thiện-nghiệp (12 ác-nghiệp) bằng thân, bằng khẩu, bằng ý.
* Tác-ý tâm-sở khi đồng sinh với 8 dục-giới đại-thiện-tâm tạo 8 dục-giới đại-thiện-nghiệp bằng thân, bằng khẩu, bằng ý.
* Tác-ý tâm-sở khi đồng sinh với 5 sắc-giới thiện-tâm tạo 5 sắc-giới thiện-nghiệp bằng ý.
* Tác-ý tâm-sở khi đồng sinh với 4 vô-sắc-giới thiện-tâm tạo 4 vô-sắc-giới thiện-nghiệp bằng ý.
* Tác-ý tâm-sở khi đồng sinh với 4 hoặc 20 Thánh- đạo-tâm tạo 4 hoặc 20 siêu-tam-giới thiện-nghiệp bằng ý.
Tác-ý không gọi là nghiệp
* Nếu khi tác-ý tâm-sở đồng sinh với 36 hoặc 52 quả-tâm, và 20 duy-tác-tâm thì tác-ý tâm-sở ấy không gọi là nghiệp.
* Quả của nghiệp như thế nào?
Đức-Phật dạy:
“Kammassako’mhi kammadāyādo kammayoni kamma- bandhu kammappaṭisaraṇo, yaṃ kammaṃ karissāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃvā, tassa dāyādo bhavissāmi.”
Ta có nghiệp là của riêng, ta là người thừa hưởng quả của nghiệp, nghiệp là nhân sinh ra ta, nghiệp là bà con thân quyến của ta, nghiệp là nơi nương nhờ của ta. Ta sẽ tạo nghiệp nào ‘thiện-nghiệp hoặc ác-nghiệp,’ ta sẽ là người thừa hưởng quả của thiện-nghiệp hoặc quả của ác-nghiệp ấy.
* 12 bất-thiện-nghiệp (12 ác-nghiệp) cho quả trong 2 thời kỳ:
– Cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭi-sandhikāla) trong 4 cõi ác-giới (địa-ngục, a-su-ra, ngạ-quỷ, súc-sinh), chịu quả khổ của ác-nghiệp ấy.
– Cho quả trong thời-kỳ sau khi tái-sinh (pavattikāla) kiếp-hiện-tại, trong 11 cõi dục-giới và một số cõi sắc-giới.
* 8 dục-giới đại-thiện-nghiệp cho quả trong 2 thời kỳ:
– Cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭi-sandhikāla) trong 7 cõi thiện-dục-giới: cõi người và 6 cõi trời dục-giới.
– Cho quả trong thời-kỳ sau khi tái-sinh (pavattikāla) kiếp-hiện-tại trong 11 cõi dục-giới, 15 cõi sắc-giới (trừ cõi sắc-giới Vô-tưởng-thiên) tùy theo đối tượng và chúng-sinh.
* 5 sắc-giới thiện-nghiệp cho quả trong 2 thời kỳ đối với hành-giả.
– Cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭi-sandhikāla) trong 16 cõi trời sắc-giới phạm-thiên, tùy theo quả của mỗi bậc thiền sắc-giới thiện-tâm.
– Cho quả trong thời-kỳ sau khi tái-sinh (pavattikāla) kiếp-hiện-tại, trong 16 cõi trời sắc-giới phạm-thiên, tùy theo quả của mỗi bậc thiền sắc-giới thiện-tâm.
* 4 vô-sắc-giới thiện-nghiệp cho quả trong 2 thời kỳ đối với hành-giả.
– Cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭi-sandhikāla) trong 4 cõi trời vô-sắc-giới phạm-thiên, tùy theo quả của mỗi bậc thiền vô-sắc-giới thiện-tâm.
– Cho quả trong thời-kỳ sau khi tái-sinh (pavattikāla) kiếp-hiện-tại trong 4 cõi trời vô-sắc-giới phạm-thiên, tùy theo quả của mỗi bậc thiền vô-sắc-giới thiện-tâm.
* 4 hoặc 20 siêu-tam-giới thiện-nghiệp trong 4 hoặc 20 Thánh-đạo-tâm không cho quả tái-sinh kiếp sau, mà liền cho quả tương xứng là 4 hoặc 20 Thánh-quả-tâm ngay kiếp-hiện-tại, nghĩa sau khi chứng đắc Thánh-đạo-tâm nào diệt liền cho quả tương xứng là Thánh-quả-tâm ấy sinh, không có thời gian ngăn cách, chỉ sau 1 sát-na-tâm trong cùng Thánh-đạo lộ-trình-tâm ấy.
4 siêu-tam-giới thiện-nghiệp trong 4 Thánh-đạo-tâm không cho quả tái-sinh kiếp sau, mà trái lại có khả năng đặc biệt giảm kiếp tái-sinh theo mỗi bậc Thánh-nhân cho đến chấm dứt tái-sinh kiếp sau.
* Bậc Thánh-A-ra-hán chắc chắn ngay trong kiếp-hiện-tại đến khi hết tuổi thọ, đồng thời tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong tam giới.
Nghiệp Và Quả Của Nghiệp
Trong phần nghiệp và quả của nghiệp chỉ giảng giải về nghiệp và quả của nghiệp trong tam-giới mà thôi, không đế cập đến siêu-tam-giới thiện-nghiệp.
Nghiệp và quả của nghiệp là 2 pháp riêng biệt có liên quan với nhau theo định luật nhân với quả.
Nghiệp (kamma) có 2 loại:
1- Akusalakamma: bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) gồm có 12 loại bất-thiện-nghiệp (12 ác-nghiệp) đó là tác-ý tâm-sở (cetanācetasika) đồng sinh với 12 bất-thiện-tâm (12 ác-tâm), tạo bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) bằng thân, khẩu, ý.
2- Kusalakamma: Thiện-nghiệp gồm có 17 loại thiện-nghiệp tam-giới đó là tác-ý tâm-sở (cetanācetasika) đồng sinh với 17 tam-giới thiện-tâm, tạo tam-giới thiện-nghiệp bằng thân, khẩu, ý.
Tính-Chất Của Nghiệp (Kamma)
Tạo bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) hay tam-giới thiện-nghiệp hoàn toàn do con người chủ-động, con người có quyền tự lựa chọn, tự quyết định nên tạo nghiệp nào hay không nên tạo nghiệp nào.
Thật vậy, trước một ác-nghiệp hay thiện-nghiệp, ta có quyền tự hỏi:
– Ta có nên tạo ác-nghiệp này hay không nên tạo?
– Ta có nên tạo thiện-nghiệp này hay không nên tạo?
Nếu ta là người biết tự tôn trọng mình, biết hổ-thẹn tội-lỗi, biết ghê-sợ tội-lỗi thì ta chỉ lựa chọn không nên tạo ác-nghiệp, mà nên tạo thiện-nghiệp theo khả năng của mình mà thôi.
Một khi ta đã tạo ác-nghiệp nào hoặc thiện-nghiệp nào rồi, thì chính ác-nghiệp ấy hoặc thiện-nghiệp ấy chỉ là của riêng ta (kammassako’mhi) mà thôi, không phải là của chung với ai cả, được lưu-trữ ở trong tâm của ta, từ kiếp này sang kiếp khác trong vòng tử sinh luân hồi trong tam-giới, dù thân có thay đổi theo mỗi kiếp do năng lực quả của nghiệp, nhưng nghiệp ấy vẫn chờ có cơ-hội cho quả của nghiệp (trong kiếp-hiện-tại và kiếp vị-lai), cho đến kiếp chót của bậc Thánh-A-ra-hán, trước khi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
Tính-Chất Quả Của Nghiệp (Kammaphala)
* Bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) cho quả xấu như thân hình xấu xí, nghèo khổ, nhiều bệnh hoạn ốm đau, địa vị thấp hèn, ngu dốt, khổ thân, khổ tâm, v.v… đều là quả xấu, quả khổ của bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) cả.
* Thiện-nghiệp cho quả tốt như thân hình xinh đẹp đáng chiêm ngưỡng, giàu sang phú quý, ít bệnh hoạn, chức trọng quyền cao, trí-tuệ thông minh, thân tâm thường an-lạc, v.v…. đều là quả tốt, quả an-lạc của đại-thiện-nghiệp cả.
Quả xấu, quả khổ của ác-nghiệp hay quả tốt, quả an-lạc của đại-thiện-nghiệp phát sinh, con người hoàn toàn bị-động, không có quyền khước từ được, mà chỉ có thừa hưởng quả của nghiệp ấy (kammadāyādo) mà thôi.
Quả của ác-nghiệp hay quả của thiện-nghiệp không chỉ riêng ta trực-tiếp thừa hưởng quả của nghiệp ấy, mà còn gián-tiếp ảnh hưởng đến những người thân gần gũi, thân cận với ta nữa. Quả của nghiệp gián-tiếp làm ảnh hưởng đến những người khác tuỳ theo địa vị chủ-nhân của nghiệp ấy.
Nghiệp Và Quả Của Nghiệp Phân Loại Chúng-sinh
* Bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) có 12 loại cho quả tái-sinh kiếp sau trong 4 cõi ác-giới, sinh làm chúng sinh địa-ngục, hoặc loài a-su-ra, hoặc loài ngạ-quỷ, hoặc loài súc-sinh, chịu quả khổ trong cõi ác-giới ấy.
* Dục-giới đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau trong trong 7 cõi thiện-dục-giới, sinh làm người trong cõi người hoặc sinh làm thiên-nam hoặc thiên-nữ trong 6 cõi trời dục-giới, hưởng mọi sự an-lạc trong cõi trời ấy.
* Sắc-giới thiện-nghiệp chắc chắn cho quả tái-sinh kiếp sau làm vị phạm-thiên trên 16 tầng trời trong sắc-giới phạm-thiên.
* Vô-sắc-giới thiện-nghiệp chắc chắn cho quả tái-sinh kiếp sau làm vị phạm-thiên trên 4 tầng trời trong cõi vô-sắc-giới phạm-thiên.
Cho nên, nghiệp và quả của nghiệp phân loại tất cả mọi chúng-sinh có 4 loài trong tam-giới gồm có 31 cõi:
* 4 Loài Chúng-sinh:
1- Loài thai-sinh là chúng-sinh tái-sinh trong thai của mẹ như loài người, loài gia súc: trâu, bò, chó, mèo,…
2- Loài noãn-sinh là chúng-sinh tái-sinh trong trứng, rồi từ trứng nở ra con như con gà, con vịt, con chim,…
3- Loài thấp-sinh là chúng-sinh tái-sinh nơi ẩm thấp như dưới đất, trong vũng nước như con giun, con sán, con dòi,…
Ba loài chúng-sinh này sau khi đã tái-sinh, kiếp-hiện-tại theo thời gian dần dần tăng trưởng lớn lên.
4- Loài hóa-sinh là chúng-sinh hóa sinh ra có thân hình đầy đủ các bộ phận lớn nhỏ ngay tức khắc, mà không cần chờ đợi thời gian tăng trưởng. Đó là những hạng chúng-sinh như sau:
– Con người đầu tiên hóa-sinh hiện ra trên trái đất (không có cha mẹ).
– Chư thiên trong 6 cõi trời dục-giới.
– Chư Phạm-thiên trong 16 cõi trời sắc-giới.
– Chư Phạm-thiên trong 4 cõi trời vô-sắc-giới (Phạm-thiên trong cõi trời vô-sắc-giới không có thân, chỉ có tâm mà thôi).
– Chúng-sinh trong các cõi địa ngục.
– Chúng-sinh là các loài a-su-ra.
– Chúng-sinh là các loài ngạ quỷ.
Tam-Giới Có 31 Cõi:
* Dục-giới gồm có 11 cõi.
* Sắc-giới gồm có 16 cõi.
* Vô-sắc-giới gồm có 4 cõi.
Nghiệp Và Quả Của Nghiệp Theo Cõi-Giới.
* Chúng-sinh ở trong cõi địa-ngục, loài ngạ-quỷ, loài a-su-ra, một số loài súc-sinh chỉ có ác-nghiệp có cơ-hội cho quả xấu, quả khổ mà thôi. Còn các thiện-nghiệp không có cơ-hội cho quả tốt, an-lạc được.
* Chúng-sinh là loài người trong cõi Nam-thiện-bộ-châu là trái đất mà chúng ta đang sinh sống và một số loài súc-sinh như con voi báu, con ngựa báu, con chó quý, con mèo quý,… có khi đại-thiện-nghiệp cho quả tốt, quả an-lạc, cũng có khi ác-nghiệp có cơ-hội cho quả xấu, quả khổ.
* Chúng-sinh là chư-thiên trên cõi trời dục-giới và chư phạm-thiên trên cõi trời sắc-giới, cõi vô-sắc-giới chỉ có thiện-nghiệp cho quả tốt, quả an-lạc mà thôi. Còn các ác-nghiệp hoàn toàn không có cơ-hội cho quả xấu, quả khổ được.
Trong tất cả 4 loài chúng-sinh trong 31 cõi trong tam giới, thì con người trong cõi Nam-thiện-bộ-châu này là trái đất mà chúng ta đang sống có nhiều điểm đặc biệt mà các chúng-sinh trong cõi khác không có như con người chúng ta.
Những điểm đặc biệt ấy là những điểm nào?
*Tạo Ác-Nghiệp Cực-Ác
Con người chúng ta nếu tạo ác-nghiệp thì tạo loại ác-nghiệp cực-ác như sau:
* Tạo ác-nghiệp tà-kiến cố-định (niyatamicchā-diṭṭhikamma) là tà-kiến cực-ác hoàn toàn không tin nghiệp và quả của nghiệp, đó là ác-nghiệp cực-ác không có ác-nghiệp nào hơn.
Người ấy sau khi chết chắc chắn ác-nghiệp tà-kiến cố-định có quyền ưu tiên hàng đầu cho quả tái-sinh kiếp sau trong cõi đại-địa-ngục Avīci, chịu quả khổ suốt thời gian lâu dài.
* Tạo ác-nghiệp vô-gián trọng-tội (anantariyakamma) là 5 loại ác-nghiệp vô-gián trọng-tội là giết cha, giết mẹ, giết bậc Thánh-A-ra-hán, làm bầm máu bàn chân của Đức-Phật, chia rẽ chư Tỳ-khưu-Tăng, đó là ác-nghiệp nghiệp vô-gián trọng-tội cực-ác.
Sau khi người ấy chết, chắc chắn ác-nghiệp vô-gián trọng-tội cực-ác này có quyền ưu tiên cho quả tái-sinh trong cõi đại-địa-ngục Avīci, mà không có nghiệp nào ngăn cản được, chịu quả khổ thiêu đốt suốt thời gian lâu dài, cho đến khi mãn quả của ác-nghiệp vô-gián trọng-tội ấy.
Đó là 2 loại ác-nghiệp cực-ác mà chỉ có con người trong cõi Nam-thiện-bộ-châu trong trái đất của chúng ta mới có thể tạo ác-nghiệp cực-ác này được.
Ngoài ra, các chúng-sinh trong các cõi khác không thể tạo ác-nghiệp cực-ác này được.
*Tạo Đại-Thiện-Nghiệp Cực-Thiện
Con người chúng ta * nếu là Đức-Bồ-tát Chánh-Đẳng-Giác thì tạo đại-thiện-nghiệp cực-thiện đó là 30 pháp-hạnh ba-la-mật: 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ, 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc trung, 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc thượng đầy đủ và trọn vẹn để trở thành Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác độc nhất vô nhị trong toàn cõi tam-giới chúng-sinh.
* Nếu là Đức-Bồ-tát Độc-Giác thì tạo đại-thiện-nghiệp cực-thiện đó là 20 pháp-hạnh ba-la-mật: 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ, 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc trung đầy đủ và trọn vẹn để trở thành Đức-Phật Độc-Giác cao-thượng có nhiều Vị.
* Nếu là Đức-Bồ-tát thanh-văn-giác thì tạo đại-thiện-nghiệp cực-thiện đó là 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ đầy đủ và trọn vẹn để trở thành bậc Thánh-tối-thượng-thanh-văn-giác cao-thượng, bậc Thánh-đại-thanh-văn-giác cao-thượng.
Đó là những đại-thiện-nghiệp cực-thiện mà chỉ có con người trong cõi Nam-thiện-bộ-châu trái đất của chúng ta mới có khả năng tạo các đại-thiện-nghiệp cực-thiện đó là các pháp-hạnh ba-la-mật này mà thôi.
Như vậy, nếu người nào tạo ác-nghiệp cực-ác thì người ấy sau khi chết, chắc chắn ác-nghiệp cực-ác có quyền ưu tiên cho quả tái-sinh trong cõi đại-địa-ngục Avīci, chịu quả khổ của ác-nghiệp cực-ác ấy suốt thời gian lâu dài, trải qua nhiều đại-kiếp trái đất.
Và nếu người nào là Đức-Bồ-tát tạo đại-thiện-nghiệp cực-thiện đó là các pháp-hạnh ba-la-mật đầy đủ trọn vẹn thì trở thành Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác, hoặc trở thành Đức-Phật Độc-Giác, hoặc trở thành bậc Thánh Tối-thượng thanh-văn-giác… Khi hết tuổi thọ đồng thời tịch diệt Niết Bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong tam-giới.
Như vậy, chúng ta nên có chánh-kiến về nghiệp của ta (kamassakatā sammādiṭṭhi), có trí-tuệ thấy đúng, hiểu đúng rằng: “ ta có nghiệp là của riêng, ta là người thừa hưởng quả an-lạc của thiện-nghiệp của ta, và ta cũng biết nhẫn-nại chịu đựng quả khổ của ác-nghiệp của ta.
1 Aṅguttaranikāya, phần Chakkanipāta, kinh Nibbedhikasutta.
1Aṅg., phần Pañcakanipāta, kinh Abhiṇhapaccavekkhitabbaṭhānasutta.
[1] 12 bất-thiện-tâm là 8 tham-tâm+2 sân-tâm+2 si-tâm
[2] 17 tam-giới thiện-tâm là 8 dục-giới đại-thiện-tâm + 5 sắc-giới thiện-tâm + 4 vô-sắc-giới thiện-tâm