Phần Giải Thích
1- PHƯỚC-THIỆN BỐ-THÍ (Dānakusala)
Dānakusala: Phước-thiện bố-thí:
Định-nghĩa Dāna:
Dīyati etenāti dānaṃ:
Thí-chủ bố-thí với tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm tạo phước-thiện bố-thí gọi là dānakusala: phước-thiện bố-thí
Trong kinh Sappurisadānasutta(1) Đức-Phật dạy người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí có 4 chi-pháp, được tóm lược như sau:
– Này chư tỳ-khưu! Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí với đức-tin trong sạch nơi Tam-bảo, tin nghiệp và quả của nghiệp, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang, phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là người có sắc thân rất xinh đẹp, có màu da mịn màng trắng trẻo, đáng được mọi người ngưỡng mộ.
1- Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí với đại- thiện-tâm cung-kính người thọ-thí và vật-thí được phát sinh một cách hợp pháp và trong sạch, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là trong gia đình vợ, các con, các cháu, bạn bè, các thuộc hạ, những người làm và những người thân đều cung-kính nghe lời dạy bảo của người thiện-trí ấy.
2- Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí hợp thời, đúng lúc (như bố-thí đến tỳ-khưu khách, tỳ-khưu sắp đi xa, tỳ-khưu bệnh, sa-di hoặc tỳ-khưu nuôi tỳ-khưu bệnh, người đang đói khát, hoặc trong buổi lễ dâng y kathina, v.v…), người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là có thứ của cải mà người khác khó có, được thứ của cải mà người khác khó được, khi cần thứ của cải nào thì sẽ được thứ ấy như ý.
3- Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí với đại-thiện-tâm tế độ những người thọ-thí, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là người thiện-trí ấy hướng tâm đến hướng sự an-lạc trong của cải của mình.
4- Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí không tự làm khổ mình và không làm khổ mọi người, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là mọi thứ của cải tài sản không bị lửa đốt cháy, không bị nước lụt cuốn trôi, không bị kẻ trộm cướp chiếm đoạt, không bị nhà nước tịch thu, không bị người không ưa thích làm chủ.
– Này chư tỳ-khưu! Đó là 5 cách tạo phước-thiện bố- thí của người thiện-trí và quả báu của mỗi cách bố-thí.
Chi-Pháp Của Phước Bố-Thí
Để thành tựu phước-thiện bố-thí cần hội đủ 3 chi-pháp:
1- Cetanādāna: Tác-ý đại-thiện-tâm bố-thí. Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện- tâm tạo phước-thiện bố-thí đến cho người thọ-thí.
2- Vatthudāna: Vật bố-thí. Các vật thí của người thí-chủ như y phục, vật thực, chỗ ở, thuốc trị bệnh, v.v…
3- Paṭiggāhaka: Người thọ-thí nhận vật thí của thí-chủ.
Giảng giải:
1- Cetanādāna: Tác-ý trong đại-thiện-tâm bố-thí trải qua 3 thời-kỳ:
1.1. Pubbacetanādāna: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trước khi tạo phước-thiện bố-thí.
Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm hoan-hỷ trước khi tạo phước-thiện bố-thí (thời gian chuẩn bị tạo phước-thiện bố-thí).
Thời-kỳ trước khi tạo phước-thiện bố-thí lâu hoặc mau tùy thuộc vào thí-chủ và ngày, giờ làm lễ phước-thiện bố-thí ấy.
1.2. Muñcacetanādāna: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm khi đang tạo phước-thiện bố-thí.
Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm hoan-hỷ khi đang tạo phước-thiện bố-thí với vật thí ấy, và đồng thời người thọ-thí đang nhận vật thí ấy của thí-chủ (thời gian hiện tại khi đang tạo phước-thiện bố-thí đến cho người thọ-thí đang nhận vật thí).
1.3. Aparacetanādāna: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí xong.
Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm hoan-hỷ sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí xong. Thời gian sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí ấy không có hạn định thời gian, có thể sau nhiều ngày, nhiều tháng, nhiều năm. Nếu mỗi khi thí-chủ niệm tưởng đến phước-thiện bố-thí ấy thì lại phát sinh đại-thiện-tâm hoan-hỷ trong phước-thiện bố-thí ấy.
Khi thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm tạo phước-thiện bố-thí đầy đủ cả 3 thời-kỳ tác-ý như vậy thì phước-thiện bố-thí ấy có cơ hội cho quả tốt, quả an-lạc rất phong phú trong kiếp hiện-tại và vô số kiếp vị-lai, mỗi kiếp được hưởng quả báu trong 3 thời: thời ấu-niên, thời trung-niên và thời lão-niên đối với thí-chủ ấy.
Trong bài kinh Chaḷaṅgadānasutta (1) được tóm lược những điểm chính như sau:
Một thuở nọ, Đức-Thế-Tôn ngự tại ngôi chùa Jeta-vana, gần kinh-thành Sāvatthi. Khi ấy, cận-sự-nữ Nandāmātā là người dân xứ Veḷukaṇḍakī tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng có Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta và Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna chủ trì.
Đức-Thế-Tôn biết rõ bằng nhãn thông thấy cận-sự-nữ Nandāmātā là người dân xứ Veḷukaṇḍakī tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng có Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta và Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna chủ trì, hợp đủ 6 chi-pháp, nên Đức-Thế-Tôn truyền dạy chư tỳ-khưu rằng:
“Này chư tỳ-khưu! Cận-sự-nữ Nandāmātā là người dân xứ Veḷukaṇḍakī tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng, có Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta và Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna chủ trì, hợp đủ 6 chi-pháp.”
Phước-thiện bố-thí cúng dường hợp đủ 6 chi-pháp như thế nào?
Người thí-chủ có đủ 3 chi-pháp và Bậc thọ-thí có đủ 3 chi-pháp.
Người thí-chủ có đủ 3 chi-pháp
1- Thí-chủ là người có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ trước khi tạo phước-thiện bố-thí.
2- Thí-chủ là người có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ khi đang tạo phước-thiện bố-thí, cúng dường đến chư Đại-đức-Tăng thọ-thí.
3- Thí-chủ là người có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng xong rồi.
Và sau khi niệm tưởng đến phước-thiện bố-thí ấy, thí-chủ lại phát sinh đại-thiện-tâm vô cùng hoan-hỷ nữa.
Bậc thọ-thí có đủ 3 chi-pháp
1- Trong Phật-giáo này, bậc thọ-thí là Bậc không còn tâm tham-ái, hoặc đang thực-hành để diệt tận được tâm tham-ái.
2- Bậc thọ-thí là bậc không còn tâm sân-hận, hoặc đang thực-hành để diệt tận được tâm sân-hận.
3- Bậc thọ-thí là bậc không còn tâm si-mê, hoặc đang thực-hành để diệt tận được tâm si-mê.
Phước-thiện bố-thí cúng dường hợp với 6 chi-pháp này là dòng phước, dòng thiện vô lượng, có quả báu lớn lao vô lượng, có sự an-lạc vô lượng không sao kể được.
Đó là trường hợp tạo phước-thiện bố-thí cúng dường mà 2 bên đều trong sạch: người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch trong 3 thời-kỳ, và bậc thọ-thí là chư Thánh-Tăng là bậc Thánh A-ra-hán trong sạch thanh-tịnh.
2- Vatthudāna: Vật bố-thí
* Vật bố-thí theo Tạng Kinh Pāḷi có 10 thứ cần thiết trong cuộc sống như:
1- Annadāna: bố-thí cơm.
2- Pānadāna: bố-thí nước.
3- Vatthadāna: bố-thí vải, quần áo.
4- Yānadāna: bố-thí giày dép, xe cộ.
5- Mālādāna: bố-thí hoa, vòng hoa.
6- Gandhadāna: bố-thí vật thơm.
7- Vilepana: bố-thí vật thoa.
8- Seyyādāna: bố-thí giường, chỗ nằm.
9- Āvasathagharadāna: bố-thí chỗ ở, nơi trú ngụ.
10- Padīpeyyadāna: bố-thí đèn cầy, đèn dầu, đèn điện.
* Vật bố-thí theo Tạng Luật Pāḷi có 4 thứ vật dụng cần thiết đối với tỳ-khưu, sa-di là:
1- Cīvaradāna: bố-thí cúng dường y phục.
2- Piṇḍapātadāna: bố-thí cúng dường vật thực.
3- Senāsanadāna: bố-thí cúng dường chỗ ở.
4- Bhesajjadāna: bố-thí cúng dường thuốc trị bệnh.
* Vật bố-thí theo Tạng Vi-Diệu-Pháp có 6 loại là:
1- Rūpadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng sắc.
2- Saddadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng thanh.
3- Gandhadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng hương.
4- Rasadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng vị.
5- Phoṭṭhabbadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng xúc.
6- Dhammadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng pháp.
* 10 vật thí theo Tạng Kinh Pāḷi là những thứ cần thiết dùng trong cuộc sống hằng ngày của tất cả mọi người tại gia cư-sĩ.
Nếu thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí các vật thí ấy đến người tại gia cư-sĩ thì được phước-thiện bình thường, và có được quả báu bình thường.
* 4 vật thí theo Tạng Luật Pāḷi là 4 thứ vật dụng cần thiết đối với những bậc xuất-gia tỳ-khưu, sa-di.
Nếu thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí cúng dường 4 thứ vật dụng cần thiết ấy đến chư tỳ-khưu-Tăng thì được nhiều phước-thiện cao quý vô lượng, và có được quả báu cao quý lớn lao vô lượng.
* 6 vật thí theo Tạng Vi-Diệu-Pháp Pāḷi là 6 đối-tượng thuộc chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) vô cùng vi-tế.
Nếu muốn cúng dường 6 đối-tượng này thì thí-chủ hướng đại-thiện-tâm đến đối-tượng nào cúng dường đến Tam-bảo: Đức-Phật-bảo, Đức-Pháp-bảo, Đức-Tăng-bảo gọi là sự cúng dường vật thí theo Tạng Vi-Diệu-Pháp thật là vô cùng vi-tế.
3- Paṭiggāhaka: Người thọ-thí nhận vật thí của thí- chủ có 2 hạng:
– Pāṭipuggalikadāna: Cá-nhân thọ-thí, có 14 hạng.
– Saṃghikadāna: Chư tỳ-khưu-Tăng thọ-thí, có 7 trường hợp.
* Pāṭipuggalikadāna: Cá-nhân thọ-thí có 14 hạng:
Thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí đến cá-nhân thọ-thí (pāṭipuggalikadāna) có 14 hạng người từ bậc thấp cho đến bậc cao và hưởng được quả báu như sau:
1- Tạo phước-thiện bố-thí đến loài súc-sinh (chim, chó, mèo,…) hưởng được 5 quả báu (sống lâu, sắc đẹp, an-lạc, sức mạnh, trí-tuệ) 100 kiếp.
2- Tạo phước-thiện bố-thí đến người phàm nhân không có giới, hưởng được 5 quả báu 1000 kiếp.
3- Tạo phước-thiện bố-thí đến phàm nhân có giới, hưởng được 5 quả báu 100 ngàn kiếp.
4- Tạo phước-thiện bố-thí đến hành-giả chứng đắc các bậc thiền và ngũ-thông, hưởng được 5 quả báu 100 ngàn tỉ kiếp.
5- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến hành-giả thiện-trí phàm nhân đang thực-hành pháp-hành thiền- tuệ để chứng đắc Nhập-lưu Thánh-đạo, Nhập-lưu Thánh-quả, và Niết-bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp.
6- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến hành-giả thiện-trí phàm nhân đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ…
7- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ để chứng đắc Nhất-lai Thánh-đạo, Nhất-lai Thánh-quả và Niết- bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu.
8- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ ….
9- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ để chứng đắc Bất-lai Thánh-đạo, Bất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai.
10- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai đang thực- hành pháp-hành thiền-tuệ …
11- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ để chứng đắc A-ra-hán Thánh-đạo, A-ra-hán Thánh-quả và Niết-bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai.
12- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh A-ra-hán, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh-Bất-lai đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ …
13- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức-Phật Độc-Giác hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh A-ra-hán.
14- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến Đức-Phật Độc-Giác.
* Chư tỳ-khưu-Tăng-thí (Saṃghikadāna)
Thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí đến chư tỳ-khưu-Tăng thọ-thí (saṃghikadāna) có 7 trường-hợp, có quả báu từ cao đến thấp theo tuần tự như sau:
1- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu-Tăng và chư tỳ-khưu-ni-Tăng có Đức-Phật chủ trì.
2- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu-Tăng và chư tỳ-khưu-ni-Tăng, sau khi Đức-Phật đã tịch diệt Niết Bàn.
3- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu-Tăng.
4- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu-ni-Tăng.
5- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến một số tỳ-khưu-Tăng và một số tỳ-khưu-ni-Tăng.
6- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến một số tỳ-khưu-Tăng.
7- Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến một số tỳ-khưu-ni-Tăng.
Thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu-Tăng chắc chắn có phước-thiện cao quý vô lượng, có quả báu cao quý vô lượng trong kiếp hiện-tại và vô số kiếp vị-lai, đặc biệt làm nhân-duyên hỗ trợ cho các pháp-hạnh ba-la-mật được thành tựu, dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong 3 giới 4 loài.
Thí-chủ với người thọ-thí
Thí-chủ với bậc thọ-thí có 4 trường hợp:
1- Thí-chủ có giới-đức trong sạch với người thọ-thí không có giới:
Nếu thí-chủ là người có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến người thọ-thí không có giới, hành ác-pháp, thì được phước-thiện bố-thí nhiều, có quả báu nhiều.
Như trường hợp Đức-vua Bồ-Tát Vessantara tạo phước-thiện bố-thí hoàng-tử Jāli và công-chúa Kaṇhājinā đến bà-la-môn Jūjaka không có giới, hành ác-pháp. Ngay khi ấy, do năng lực của pháp-hạnh bố-thí ba-la-mật làm cho mặt đất rung chuyển, toàn thể chư thiên hoan-hỷ đồng thanh tán dương ca tụng pháp-hạnh bố-thí ba-la-mật ấy của Đức-vua Bồ-Tát Vessantara.
2- Thí-chủ không có giới với người thọ-thí có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp:
Nếu thí-chủ là người không có giới, hành ác-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến người thọ-thí có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, thì có được phước-thiện không nhiều, có quả báu không nhiều.
Như trường hợp ngư dân ở bên bờ sông Kalyāṇanadī, tạo phước-thiện bố-thí cúng dường 3 lần đến Ngài Trưởng-lão Dīghasoma có giới-đức.
Ngư dân đến lúc lâm chung, phước-thiện bố-thí cúng dường ấy hiện ra, ngư dân nói rằng: “Nhờ phước-thiện bố-thí cúng dường đến Ngài Trưởng-lão Dīghasoma nâng đỡ tôi lên cõi trời”.
3- Thí-chủ không có giới và người thọ-thí cũng không có giới:
Nếu thí-chủ là người không có giới, hành ác-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến người thọ-thí cũng không có giới, hành ác-pháp, thì được phước-thiện không đáng kể.
Như trường hợp người thợ săn thú rừng tạo phước- thiện bố-thí đến vị tỳ-khưu phá-giới (dussīla) đến 3 lần. Mỗi lần đều hồi-hướng phần phước-thiện ít ỏi ấy đến thân quyến đã quá vãng là hạng chúng-sinh ngạ-quỷ, nhưng ngạ-quỷ ấy than vãn rằng: “Tỳ-khưu phá-giới ấy đã phá hoại phước-thiện của ta rồi!”
Về sau, người thợ săn tạo phước-thiện bố-thí đến vị tỳ-khưu có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, rồi hồi-hướng phần phước-thiện ấy đến thân quyến là ngạ-quỷ ấy. Khi ngạ-quỷ ấy hoan-hỷ thọ nhận phần phước-thiện ấy nên được thoát khỏi kiếp ngạ-quỷ, được tái-sinh lên cõi thiện-giới ngay khi ấy.
4- Thí-chủ có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp và người thọ-thí cũng có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp:
Nếu thí-chủ là người có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến Bậc có giới-đức trong sạch, có thiện-pháp cao thượng, thì chắc chắn được phước-thiện bố-thí lớn lao vô lượng cho mình, rồi hồi-hướng đến tất cả thân bằng quyến thuộc cùng tất cả chúng-sinh trong muôn loài cũng đều được phước-thiện vô lượng.
Bài viết trích từ cuốn Phước Thiện – Tỳ Khưu Hộ Pháp biên soạn. Quý vị có thể tải sách bản PDF tại đây.