Hành-giả thực-hành pháp-hành thiền-định thuộc hạng
hành-giả mandapuggala có trí-tuệ bậc trung, có khả năng chế-ngự được một chi-thiền để chứng đắc mỗi bậc thiền. Do đó, thiền sắc-giới thiện-tâm có 5 bậc thiền:
- Hành-giả thực-hành pháp-hành thiền-định với một đề-mục thiền-định ấy, định-tâm phát sinh có đầy đủ 5 chi-thiền có khả năng diệt bằng cách chế-ngự được 5 pháp-chướng-ngại, nên chứng đắc đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm.
* Đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm có 5 chi-thiền là vitakka, vicāra, piti, sukha, ekaggatā.
- Sau khi đã chứng đắc đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm, hành-giả tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định, suy- xét thấy rõ chi-thiền vitakka: hướng-tâm còn thô, nên cần phải diệt, rồi tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định với đề-mục thiền-định ấy, định-tâm phát sinh có khả năng diệt bằng cách chế-ngự chi-thiền vitakka, nên chứng đắc đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm.
* Đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm còn 4 chi-thiền là vicāra, piti, sukha, ekaggatā.
- Sau khi đã chứng đắc đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm, hành-giả tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định, suy-xét thấy rõ chi thiền vicāra: quan sát còn thô, nên cần phải diệt, rồi tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định với đề-mục thiền-định ấy, định-tâm phát sinh có khả năng diệt bằng cách chế-ngự chi thiền vicāra, nên chứng đắc đệ tam thiền sắc-giới thiện-tâm.
* Đệ tam thiền sắc-giới còn 3 chi-thiền là piti, sukha, ekaggatā..
- Sau khi đã chứng đắc đệ tam thiền sắc-giới thiện-tâm, hành-giả tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định, suy-xét thấy rõ chi-thiền pīti: hoan-hỷ còn thô, nên cần phải diệt, rồi tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định với đề-mục thiền-định ấy, định-tâm phát sinh có khả năng diệt bằng cách chế ngự chi-thiền pīti, nên chứng đắc đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm.
* Đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm còn 2 chi-thiền là sukha và ekaggatā.
- Sau khi đã chứng đắc đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm, hành-giả tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định, suy-xét thấy rõ chi-thiền sukha: an-lạc còn thô, nên cần phải thay thế chi-thiền sukha bằng chi-thiền upekkhā: xả, rồi tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định với đề-mục thiền-định ấy, định-tâm phát sinh có khả năng thay thế chi-thiền sukha bằng chi-thiền upekkhā, nên chứng đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm.
* Đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm có 2 chi-thiền là upekkhā, ekaggatā.
* Thiền sắc-giới có 4 bậc thiền
Đối với hành-giả là hạng tikkhapuggala có trí-tuệ bậc thượng, sắc bén, sau khi đã chứng đắc đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm có 5 chi-thiền là vitakka, vicāra, piti, sukha, ekaggatā.
Hành-giả tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định, có khả năng đặc biệt diệt bằng cách chế ngự cả 2 chi-thiền vitakka: hướng-tâm và vicāra: quan-sát cùng một lúc, để chứng đắc đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm.
Do đó, đối với hành-giả là hạng tikkhapuggala có trí-tuệ bậc thượng, sắc bén, thì bậc thiền sắc-giới có 4 bậc thiền như sau:
- Đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm có 5 chi-thiền là vitakka, vicāra, piti, sukha, ekaggatā.
- Đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm có 3 chi-thiền là piti, sukha, ekaggatā.
- Đệ tam thiền sắc-giới thiện-tâm có 2 chi-thiền là sukha, ekaggatā.
- Đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm có 2 chi-thiền là upekkhā, ekaggatā.
Đó là 4 bậc thiền sắc-giới thiện-tâm, đối với hành-giả là hạng tikkhapuggala có trí-tuệ bậc thượng, sắc bén.