* Tích Người Phạm Điều-Giới Uống Rượu Và Chất say
Thuở ấy, Đức-Thế-Tôn đang ngự tại khu rừng phóng sinh nai gọi là Isipatana, Đức-Phật đề cập đến hai người con của hai nhà phú-hộ (Mahādhanaseṭṭhiputtavatthu)([15]) được sơ lược như sau:
* Một nhà phú-hộ trong thành Bārānasī có của cải, tài sản nhiều đến 800 triệu, chỉ có một người con trai duy nhất. Hai ông bà phú-hộ bàn với nhau rằng:
Gia đình chúng ta có nhiều tiền, nhiều của như thế này, chúng ta chỉ có một đứa con trai, sau này chúng ta sẽ giao tất cả gia tài lại cho con, để nó thừa hưởng sung sướng suốt cuộc đời cũng không sao hết được. Con chúng ta không cần làm việc gì cho vất vả.
Hai ông bà phú-hộ nhất trí như vậy, nên cho đứa con trai đi học đờn ca, múa hát vui chơi, không học nghề hay chuyên môn nào khác.
* Một nhà phú-hộ khác cũng trong thành Bārānasī này, cũng có của cải, tài sản nhiều đến 800 triệu, cũng chỉ có một người con gái duy nhất. Hai ông bà phú-hộ cùng bàn với nhau, như nhà phú-hộ có người con trai, nên cho đứa con gái đi học đờn ca, múa hát vui chơi như con trai nhà phú-hộ kể trên.
Khi người con trai và người con gái của hai nhà phú-hộ đến tuổi trưởng thành, hai bên gia-đình kết làm sui gia với nhau, tác hợp cho con trai và con gái làm lễ thành hôn, thành đôi vợ chồng với nhau.
Sau khi cha mẹ hai bên lần lượt qua đời, tất cả gia tài của hai nhà phú-hộ gom chung lại thành tài sản lớn đến 1.600 triệu.
Cho nên, hai vợ chồng con của phú-hộ có một tài sản của cải rất lớn, nên gọi là “Mahādhana”, và hai người con của hai nhà phú-hộ gọi là “Seṭṭhiputtā”, hai danh từ ghép lại nhau gọi là “Mahādhanaseṭṭhiputtā”, nghĩa là: “Hai người con của hai nhà phú-hộ có tài sản lớn.”
Hai vợ chồng trẻ, con nhà phú-hộ không biết kinh doanh nào khác, chỉ biết đờn ca, múa hát vui chơi mà thôi. Thường ngày, hai vợ chồng đến chầu Đức-vua.
Trên đường đi, một nhóm người uống rượu, ăn chơi, ca hát bên đường, bọn chúng nhìn thấy hai vợ chồng con phú-hộ thường qua lại, nên bàn tính với nhau rằng:
“Chúng ta có thể làm cách nào để cho hai vợ chồng con phú-hộ này nghiện rượu, chúng ta sẽ sống bám vào họ, thì được sung sướng suốt đời.”
Bọn chúng bàn mưu tính kế vừa xong, khi thấy hai vợ chồng con phú-hộ đang đi tới, bọn chúng vừa uống rượu, vừa ca hát, nhảy múa có vẻ rất vui sướng, rồi đồng thanh nói lời chúc tụng rằng:
“Chúng tôi cầu chúc hai vợ chồng con phú-hộ được sống lâu trăm tuổi, được hạnh-phúc an-lạc suốt đời.
Chúng tôi xin nương nhờ nơi hai người, cũng sẽ được an-lạc, sung sướng.”
Người con trai phú-hộ nghe bọn chúng chúc tụng mình có vẻ thích thú hoan hỷ lắm, mới hỏi người đánh xe rằng:
– Này ngươi! Chúng nó uống nước gì vậy?
– Thưa cậu chủ, chúng nó uống rượu ạ.
– Rượu có vị ngon không?
– Thưa cậu chủ, trong các loại nước, rượu là loại nước có vị ngon, làm cho người thưởng thức say ngây ngất.
Người con trai phú-hộ nói với người đánh xe rằng:
– Nếu như vậy, thì ta cũng nên uống chơi cho biết vị của rượu.
Người con trai phú-hộ sai người đánh xe đến gặp nhóm người kia lấy một chút rượu, uống thử cho biết. Về sau không lâu, uống rượu được nhiều, người con trai phú-hộ trở thành người nghiện rượu nặng.
Nhóm người nghiện rượu kia biết người con trai phú-hộ đã nghiện rượu rồi, chúng rủ nhau đến tận nhà người con trai phú-hộ để uống rượu cho có bạn.
Lâu ngày, tiếng đồn càng xa, bọn chúng rủ nhau đến ngày càng đông. Người con trai phú-hộ sai gia nhân mua rượu, mỗi lần 100 kahāpana, rồi 200 kahāpana, v.v… Ngoài việc tốn tiền mua rượu, còn tốn thêm tiền mua bông hoa, nước thơm, tiền mướn đoàn vũ nữ nổi tiếng đến ca hát, nhảy múa, xong rồi còn ban thưởng, mỗi lần 1.000 kahāpana, 2.000 kahāpana, v.v…
Người con trai phú-hộ phung phí tiền bạc suốt ngày đêm như vậy, trải qua một thời gian lâu, của cải, tài sản 800 (tám trăm) triệu phần của mình đã hết sạch.
Người quản gia đến trình cho người con trai phú-hộ biết rằng:
– Thưa cậu chủ, của cải, tài sản phần của cậu đã hết sạch rồi!
Người con trai phú-hộ bèn hỏi:
– Này ngươi! Của cải, tài sản phần của phu-nhân ta không còn hay sao?
Người quản gia thưa rằng:
– Thưa cậu chủ, của cải, tài sản phần của mợ vẫn còn.
Người con trai phú-hộ ra lệnh:
– Này ngươi! Hãy lấy của cải phần của phu-nhân ta ra xài.
Người con trai phú-hộ phung phí như vậy trải qua thêm một thời gian lâu nữa, tài sản phần của người vợ cũng hết sạch.
Những ngày tiếp theo sau, bán dần ruộng, vườn, xe cộ, đồ đạc trong nhà, đến cuối cùng cũng bán cả căn nhà đang ở để tiêu xài.
Đến khi hai vợ chồng con phú-hộ tuổi già, không có nhà ở, hai vợ chồng phải dẫn nhau ra ở bên hiên nhà người khác.
Hằng ngày, hai vợ chồng cầm mảnh bát đi xin những đồ ăn thừa của người khác, để sống lay lắt qua ngày.
Một hôm, ông già đứng gần cửa trai tăng đường để chờ nhận đồ ăn còn dư của chư tỳ-khưu, sa-di.
Đức-Thế-Tôn nhìn thấy ông già, rồi mỉm cười. Khi ấy, Ngài Trưởng-lão Ānanda bạch hỏi Đức-Thế-Tôn, do nguyên nhân nào mỉm cười.
Đức-Thế-Tôn truyền dạy Ngài Trưởng-lão Ānanda rằng:
– Này Ānanda! Ông già kia, trước đây là con của nhà phú-hộ có một tài sản lớn lao, đã tiêu xài phung phí hết sạch, sau đó lại còn bán hết tất cả ruộng, vườn, đồ đạc, nhà cửa,… Bây giờ, không còn gì nữa, ông phải dẫn vợ đi xin ăn trong kinh-thành này.
Đức Thế Tôn dạy rằng:
* Nếu người con phú-hộ, trong tuổi thiếu-niên không tiêu xài phung phí của cải, tài sản, biết lo kinh doanh, khuếch trương công việc làm ăn thì sẽ trở thành phú-hộ thứ nhất trong kinh-thành Bārāṇasī này.
Nếu cả hai vợ chồng con phú-hộ trong tuổi thiếu-niên xuất gia trong Phật-giáo, biết thực-hành pháp-hành thiền-tuệ thì người chồng có khả năng chứng đắc đến A-ra-hán Thánh-đạo, A-ra-hán Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán.
Còn người vợ có khả năng chứng đắc đến Bất-lai Thánh-đạo, Bất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh Bất-lai.
* Nếu người con phú-hộ, trong tuổi trung-niên với phần của cải, tài sản còn lại, biết lo kinh doanh, khuếch trương công việc làm ăn thì sẽ trở thành phú-hộ thứ nhì trong kinh-thành Bārāṇasī này.
Nếu cả hai vợ chồng con phú-hộ, trong tuổi trung-niên xuất gia trong Phật-giáo, biết thực-hành pháp-hành thiền-tuệ thì người chồng có khả năng chứng đắc đến Bất-lai Thánh-đạo, Bất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh Bất-lai.
Còn người vợ có khả năng chứng đắc đến Nhất-lai Thánh-đạo, Nhất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh Nhất-lai.
* Nếu người con phú-hộ, trong tuổi lão-niên với phần của cải, tài sản còn lại, biết lo kinh doanh, khuếch trương công việc làm ăn thì sẽ trở thành phú-hộ thứ ba trong kinh-thành Bārāṇasī này.
Nếu cả hai vợ chồng con phú-hộ, trong tuổi lão-niên, xuất gia trong Phật-giáo, biết thực-hành pháp-hành thiền-tuệ thì người chồng có khả năng chứng đắc đến Nhất-lai Thánh-đạo, Nhất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh Nhất-lai.
Còn người vợ có khả năng chứng đắc Nhập-lưu Thánh-đạo, Nhập-lưu Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh Nhập-lưu.
Nhưng bây giờ, hai vợ chồng con phú-hộ này đã trải qua hết cả 3 thời (thiếu-niên, trung-niên, lão-niên) rồi, của cải, tài sản trong thế gian của họ đã bị khánh kiệt, của báu siêu-tam-giới là Thánh-đạo và Thánh-quả trong Phật-giáo cũng bị hoại nữa, như con cò già rụng hết lông cánh, nằm thoi thóp trong vũng bùn khô.
Đức-Phật dạy bài kệ rằng:
“Acaritvā brahmacariyaṃ,
aladdhā yobbane dhanaṃ.
Jiṇṇakoñcāva jhāyanti,
khīṇamaccheva pallale.
Acaritvā brahmacariyaṃ,
aladdhā yobbane dhanaṃ.
Senti cāpātikhīṇāva,
purāṇāni anutthunaṃ.”([16])
“Người ngu dốt không biết hành phạm-hạnh.
Không được của báu lúc còn trẻ trung,
Như con cò già yếu nằm than thở,
Trên vũng bùn khô, không còn tôm cá.
Người ngu dốt không biết hành phạm-hạnh,
Không được của báu lúc còn trẻ trung,
Nằm hối tiếc của cải xưa đã hết,
Như mũi tên đã rời khỏi cây cung,
Rơi xuống đất làm đồ ăn cho mối.”
Nhận Xét Về Tích Người Con Phú-Hộ
Như Đức-Phật dạy Ngài Trưởng-lão Ānanda về hai người con phú-hộ. Ngay trong kiếp hiện-tại, hai người con phú-hộ đều có khả năng trở thành bậc Thánh-nhân, sở dĩ hai người con phú-hộ không trở thành bậc Thánh-nhân là vì gần gũi thân cận với bạn ác nghiện rượu, nên người con trai phú-hộ phạm điều-giới uống rượu và các chất say, trở thành ngườinghiện rượu nặng, cho nên tất cả của cải tài-sản đều bị tiêu hao ma, thậm chí còn ngôi nhà ở cuối cùng cũng không giữ gìn được. Tất cả của cải tài-sản sự nghiệp đều bị khánh kiệt hết thảy. Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn cũng không có cơ-hội phát triển được nữa.
Đến thời kỳ lão-niên, người con trai phú-hộ dẫn vợ đi ăn xin, sống lay lắt qua ngày ở dưới mái hiên nhà của người khác.
Như vậy, người phạm điều-giới uống rượu, bia và các chất say trở thành người nghiệnrồi, nếu không gặp được người bạn tốt là bậc thiện-trí khuyên bảo, nhắc nhở thì càng bị sa lầy, chìm đắm trong vòng truỵ lạc.
Đức-Phật dạy
“Asevanā ca bālānaṃ,
paṇḍitānañca sevanā…”
Không nên gần gũi thân cận với bạn ác.
Nên gần gũi thân cận với bậc thiện-trí.
Đó là điều hạnh phúc an-lạc cao-thượng.
[1] Bộ Dhammapadaṭṭhakathā, tích Mahākāla upāsakavatthu.
[2] Bộ Dhammapadaṭṭhakathā, tích Kāḷayakkhinīvatthu.
[3] Dhammapadagāthā thứ 5 trong tích Kāḷayakkhinīvatthu.
1 Bộ Dhammapadaṭṭhakathā, tích Sāmāvatīvatthu.
[4] Người chồng bỏ đứa con nhỏ chết. Kiếp sau của người chồng ấy, khi được tái-sinh đầu thai làm người, bị người ta bỏ chết 7 lần, nhưng nhờ phước-thiện hộ mạng nên không chết.
[5] Khu. Bộ Chú-giải Petavatthu, Tirokuḍḍapetavatthuvaṇṇanā.
[6] Vị quan thâu thuế này là tiền-kiếp của Đức-vua Bimbisāra.
[7] Bhaddakappa là kiếp trái đất mà chúng ta đang sinh sống có 5 Đức-Phật tuần tự xuất hiện trên thế gian: Đức-Phật Kakusandha, Đức-Phật Koṇāgamana, Đức-Phật Kassapa, Đức-Phật Gotama, và sẽ có Đức-Phật Metteyya sẽ xuất hiện trên thế gian trong thời vị-lai, cùng trong kiếp trái đất này.
[8] Asaṅkheyya tính theo số lượng, số 1 đứng trước 140 số 0 (số không)
1 Bộ Khuddakanikāya, bộTherīgāthā, tích Isidāsitherīgāthā.
[9]Bộ Dhammapadaṭṭhakathā, Bālavagga, Aññatarapurisavatthu.
1– Dhammapadaṭṭhakathā, tích Aññatarapurisavatthu.
[11] Bộ Dhammapadaṭṭhakathā, tích Kapilamacchavatthu.
[12] Bộ Chú-giải Dhammapadaṭṭhakathā, tích Ciñcāmāṇavikāvatthu.
[13] Chuyện xảy ra vào khoảng thời gian giữa hạ thứ 7 với hạ thứ 8 của Đức-Phật.
[14] Dhammapadaṭṭhakathā, tích Ciñcāmāṇavikāvatthu.
[15]Dhammapadaṭṭhakathā, Jarāvagga, Mahādhanaseṭṭhiputtavatthu.
[16] Dhammapadagāthā thứ 155, 156.
