3- Ý Ác-Nghiệp:
Ý ác-nghiệp là tác-ý tâm-sở đồng sinh với ác-tâm phát sinh bên trong ý môn, chưa biểu hiện ra bên ngoài thân-môn hoặc khẩu-môn, còn gọi là ý-hành-ác.
Ý ác-nghiệp có 3 loại ác-nghiệp:
Ác-nghiệp tham-lam của cải, tài sản của người khác.
Ác-nghiệp thù hận người khác.
Ác-nghiệp tà-kiến, thấy sai chấp lầm.
1– Ác-Nghiệp Tham Lam Tài Sản Của Người Khác
Ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác như thế nào?
Phàm phần đông hạng phàm-nhân, khi tiếp xúc với những đối tượng tốt đáng vừa lòng như sắc đẹp, âm thanh hay, hương thơm, vị ngon, xúc êm ấm, pháp vừa lòng, thì thường phát sinh tham-tâm muốn các đối tượng ấy thuộc về của mình.
Tham-tâm muốn phát sinh đối với 2 hạng người:
– Hạng người nào có tham-tâm muốn một cách hợp pháp, thì người ấy không tạo ý ác-nghiệp nghĩ tham lam của cải, tài sản của người khác.
– Hạng người nào có tham-tâm muốn một cách bất hợp pháp, thì người ấy tạo ý ác-nghiệp nghĩ tham lam của cải, tài sản của người khác.
* Hạng người có tham-tâm muốn một cách hợp pháp như thế nào?
Người nào phát sinh tham-tâm muốn món đồ quý giá nào của người khác, người ấy muốn được món đồ quý giá ấy thuộc về của mình bằng cách mua lại, hoặc trao đổi, hoặc xin người chủ nhường lại… bằng mọi cách làm cho người chủ của món đồ quý giá ấy ưng thuận trao món đồ quý giá ấy cho mình.
Như vậy, người ấy có tham-tâm muốn món đồ quý giá của người khác một cách hợp pháp, thì không tạo ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác.
* Hạng người có tham-tâm muốn một cách bất hợp pháp như thế nào?
Người nào phát sinh tham-tâm muốn món đồ quý giá nào của người khác, người ấy nghĩ tìm cách chiếm đoạt món đồ quý giá ấy đem về làm của riêng mình bằng cách trộm-cắp, hoặc lừa đảo, hoặc dùng thế lực bắt buộc người chủ trao món đồ quý giá ấy cho mình.
Như vậy, người ấy có tham-tâm muốn món đồ quý giá của người khác một cách bất hợp pháp, người ấy tạo ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác.
Chi-pháp của ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác
Để biết được ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác có hội đủ các chi-pháp hay không hội đủ các chi-pháp, thì căn cứ vào 2 chi-pháp của ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác như sau:
1- Parabhaṇḍaṃ: Của cải, tài sản của người khác.
2- Attanopariṇāmanaṃ: Tâm nghĩ tham lam muốn của cải, tài sản ấy thuộc về của riêng mình một cách bất hợp pháp.
Nếu người nào tạo ý ác-nghiệp tham lam của cải tài-sản của người khác hội đủ 2 chi-pháp của ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác thì người ấy tạo ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác hội đủ chi-pháp, nhưng nếu không hội đủ 2 chi-pháp này thì người ấy tạo ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác không hội đủ chi-pháp.
Quả của 2 loại ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác này có sự khác biệt nhau:
– Nếu ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác hội đủ 2 chi-pháp này thì ý ác-nghiệp tham lam ấy có khả năng, có cơ hội cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) và thời-kỳ sau khi đã tái-sinh (pavattikāla) kiếp-hiện-hữu.
– Nếu ý ác-nghiệp tham lam của cải, tài sản của người khác không hội đủ 2 chi-pháp này thì ác-nghiệp tham lam ấy có ít năng lực, nếu có cơ-hội thì chỉ cho quả trong thời-kỳ sau khi đã tái-sinh (pavattikāla) kiếp-hiện-hữu mà thôi.
Chi-pháp parabhaṇḍaṃ: Của cải, tài sản của người khác, có nghĩa rộng gồm có những thứ của cải, tài sản là những thứ vật dụng, thuộc về vật chất và tinh thần, các loài gia súc, gia cầm, con người, v.v… thuộc về của cải, tài sản có chủ.
Ngoài ra, nếu những thứ của cải, tài sản không thuộc về người chủ, chưa có chủ, thì không phải là chi-pháp parabhaṇḍaṃ này.
Ví dụ: Trong 20 hạng con gái, có 8 hạng con gái là con gái có mẹ trông nom, con gái có cha trông nom, con gái có cha mẹ trông nom, con gái có chị hoặc em gái trông nom, con gái có anh hoặc em trai trông nom, con gái có bà con trông nom, con gái có dòng họ trông nom, con gái hành phạm hạnh có thầy bạn trông nom. Gồm có 8 hạng con gái này, tuy có người thân trông nom, bảo vệ, nhưng những người thân này không phải là chủ cuộc đời của 8 hạng con gái này, nên 8 hạng con gái này chưa có chồng, chưa có người đàn ông nào làm chủ cuộc đời của họ. Cho nên, nếu người con trai nào phát sinh tham-tâm muốn lấy 1 trong 8 cô gái ấy làm vợ của mình một cách hợp pháp thì người con trai ấy không tạo ý ác-nghiệp tham lam người con gái của người khác.
Tội nặng – tội nhẹ của ác-nghiệp tham lam của cải của người khác
– Nếu người nào phát sinh tham-tâm muốn chiếm đoạt của cải, tài sản của người có giới-đức thì người ấy đã tạo ý ác-nghiệp tham lam có tội nặng.
Người ấy sau khi chết, ý ác-nghiệp tham lam ấy có cơ hội cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhi-kāla) làm loài ngạ-quỷ, chịu cảnh đói khát, khổ cực…
– Nếu người nào phát sinh tham-tâm muốn chiếm đoạt của cải, tài sản của người không có giới-đức thì người ấy đã tạo ý ác-nghiệp tham lam có tội nhẹ.
Người ấy sau khi chết, ác-nghiệp tham lam ấy không có cơ hội cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭi-sandhikāla), nhờ đại-thiện-nghiệp nào khác cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) làm người thì người ấy sẽ là người nghèo khổ, thiếu thốn, …
