Trong 3 loại nghiệp: Thân ác-nghiệp, khẩu ác-nghiệp và ý ác-nghiệp này, thì ý ác-nghiệp có nhiều năng-lực hơn thân ác-nghiệp và khẩu ác-nghiệp.
Thật vậy, tìm hiểu bài kinh Upālisutta(1), được tóm lược như sau:
Một thuở nọ, Đức-Thế-Tôn đang ngự tại khu rừng xoài của phú-hộ Pāvārika gần thành Nālandā. Khi ấy, vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta cùng nhóm đệ tử cùng trú tại xứ Nālandā. Một hôm, người đệ tử của vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta tên là Dīghatapassī đi vào thành Nālandā khất thực, sau khi thọ thực xong, tu-sĩ Dīghatapassī đến hầu viếng Đức-Thế-Tôn tại khu vườn xoài của phú-hộ Pāvārika, sau khi thăm hỏi xong ngồi một nơi hợp lẽ, Đức-Thế-Tôn truyền hỏi tu sĩ Dīghatapassī rằng:
– Này Tapassī! Vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định nghiệp tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp có bao nhiêu loại?
Tu sĩ Dīghatapassī bạch rằng:
Dī: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta không chế định nghiệp, mà thường chế định “daṇḍa: hành-tội”.
ĐP: – Này Tapassī! Vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định sự hành-hạ trong việc tạo ác-nghiệp trở thành ác-nghiệp có bao nhiêu loại?
Dī: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định sự hành-tội trong việc tạo ác-nghiệp trở thành ác-nghiệp có 3 loại là:
1- Kāyadaṇḍa: Sự hành-hạ bằng thân.
2- Vacīdaṇḍa: Sự hành-hạ bằng khẩu.
3- Manodaṇḍa: Sự hành-hạ bằng ý.
ĐP: – Này Tapassī! Trong 3 loại hành-tội là sự hành-tội bằng thân, sự hành-tội bằng khẩu, sự hành-tội bằng ý; vị Nigaṇṭha nāṭaputta đã chế định sự hành-tội nào có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp?
Dī: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, trong 3 loại hành-tội khác nhau ấy, vị đạo-sư Nigaṇṭha nāṭaputta đã chế định “loại hành-tội bằng thân (kāyadaṇḍa)” có tội- ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp. Và chế định hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân. Bạch Ngài.
Đức-Phật đã hỏi lại 3 lần, vị tu sĩ Dīghatapassī cũng khẳng định lại 3 lần như trước, rồi tu sĩ Dīghatapassī bạch hỏi Đức-Phật rằng:
Dī: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, Ngài chế định “sự hành-tội (daṇḍa)” trong việc tạo ác-nghiệp trở thành ác-nghiệp có bao nhiêu loại? Bạch Ngài.
ĐP: – Này Tapassī! Như-Lai không chế định “sự hành-tội (daṇḍa)” mà thường chế định“Nghiệp (kamma).
Dī: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, Ngài chế định “nghiệp (kamma)” trong việc tạo ác-nghiệp trở thành ác-nghiệp có bao nhiêu loại? Bạch Ngài.
ĐP: – Này Tapassī! Như-Lai chế định nghiệp (kamma)
trong việc tạo ác-nghiệp trở thành ác-nghiệp có 3 loại:
– Thân ác-nghiệp (kāya-akusalakamma).
– Khẩu ác-nghiệp (vacī-akusalakamma).
– Ý ác-nghiệp (mano-akusalakamma).
Dī: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, trong 3 loại ác-nghiệp là thân ác-nghiệp, khẩu ác-nghiệp, ý ác-nghiệp, Ngài đã chế định loại ác-nghiệp nào có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp? Bạch Ngài.
ĐP: – Này Tapassī! Trong 3 loại ác-nghiệp khác nhau ấy, Như-Lai đã chế định loại ý ác-nghiệp có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp, và chế định loại thân ác-nghiệp và khẩu ác-nghiệp không có tội ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn ý ác-nghiệp.
Tu-sĩ Dīghatapassī bạch hỏi lại Đức-Thế-Tôn 3 lần, Đức-Thế-Tôn cũng khẳng định lại 3 lần như trước, rồi tu-sĩ Dīghatapassī xin phép từ giã Đức-Thế-Tôn trở về gặp vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Khi ấy, vị Đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta đang ngồi tại hội trường giữa nhóm đệ-tử tu-sĩ và cư sĩ có ông phú-hộ Upāli là người trưởng nhóm cư-sĩ.
Nhìn thấy Dīghatapassī từ xa trở về, vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta hỏi rằng:
Nig- Này Tapassī! Con từ đâu trở về lúc này vậy?
Tu sĩ Dīghatapassī thưa rằng:
Dī: – Kính thưa Thầy, con từ nơi tu viện của Ngài Sa-môn Gotama trở về. Thưa Ngài.
Nig: – Này Tapassī! Con có đàm luận với Ngài Sa-môn Gotama về vấn đề gì hay không?
Dī: – Kính thưa Thầy, con có đàm luận với Ngài Sa-môn Gotama.
Vị tu-sĩ Dīghatapassī liền tường thuật đầy đủ cuộc đàm luận giữa y với Đức-Phật cho vị đạo-sư Nigaṇṭha nāṭaputta nghe. Sau khi nghe xong, vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta tán dương ca tụng rằng:
– Này Tapassī! Những điều mà con đã trình bày với Ngài Sa-môn Gotama là đúng, con thật xứng đáng là một người đệ-tử tài giỏi hiểu rõ, biết rõ đúng theo lời dạy của thầy
Thật ra, sự hành-tội bằng ý có đáng gì so với sự hành-tội bằng thân. Sự thật, chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!
Phú-hộ Upāli xin phép đi đấu trí với Đức-Phật
Khi nghe vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta dạy như vậy, Ông phú-hộ Upāli liền thưa với vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta rằng:
– Kính thưa Thầy, vị Dīghatapassī đã trình bày đúng, tài giỏi thật! Những điều mà vị Dīghatapassī đã trình bày với Ngài Sa-môn Gotama đúng theo điều con đã nghe Thầy dạy. Vị Dīghatapassī là một người đệ tử tài giỏi, hiểu rõ, biết rõ đúng theo lời dạy của Thầy.
Thật ra, sự hành-tội bằng ý quá nhẹ không đáng gì so với sự hành-tội bằng thân quá nặng. Sự thật, chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-hạ bằng khẩu và sự hành-hạ bằng ý không có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!
– Kính thưa Thầy, như vậy, con sẽ đi đến đấu trí về vấn đề này với Ngài Sa-môn Gotama.
Nếu Ngài Sa-môn Gotama vẫn khẳng định với con như đã khẳng định với vị Dīghatapassī như vậy, thì con sẽ hỏi vặn, hỏi vẹo, hỏi xuôi, hỏi ngược, hỏi qua, hỏi lại, bằng lời lẽ của con đối đáp lại lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama, ví như một người đàn ông khoẻ mạnh nắm bộ lông dài của con cừu non kéo qua kéo lại như vậy.
Con sẽ bắt bẻ, hỏi vặn vẹo bằng lời lẽ của con đối đáp lại lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama, ví như một người đàn ông khoẻ mạnh làm việc trong xưởng nấu rượu, nhúng cái vợt vớt rác xuống nồi rượu kéo qua kéo lại như vậy. Con sẽ vặn, chà xát, bóp chặt bằng lời lẽ của con đối đáp lại lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama, ví như người đàn ông khoẻ mạnh là người nghiện rượu, cầm chén rượu nghiêng qua ngửa lại như vậy, v.v…
– Kính thưa Thầy, con xin đến gặp Ngài Sa-môn Gotama, để đấu trí về vấn đề này bằng lời lẽ của con đối đáp lại với lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama.
Vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta động viên khuyến khích ông phú-hộ Upāli rằng:
– Này ông phú-hộ! Ngươi nên đi, ngươi là người nên đi đấu trí về vấn đề này bằng lời lẽ của ngươi đối đáp lại với lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama.
Khi nghe vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta động viên khuyến khích như vậy, vị tu-sĩ Dīghatapassī thưa với vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta rằng:
– Kính thưa Thầy, điều mà động viên khuyến khích ông phú-hộ Upāli đến gặp Ngài Sa-môn Gotama để đấu trí bằng lời lẽ của mình đối đáp lại với lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama ấy, con không hài lòng chút nào, con không yên tâm chút nào, bởi vì Ngài Sa-môn Gotama là Bậc có nhiều xảo thuật kỳ-diệu, cho nên đã có nhiều người đệ-tử ngoại-đạo chịu bái phục, rồi xin làm đệ- tử của Ngài Sa-môn Gotama.
Vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta tin tưởng chắc chắn rằng điều đó không thể xảy ra đối với ông phú-hộ Upāli, cho nên, Vị đạo-sư quả quyết bảo rằng:
– Này Tapassī! Điều mà phú-hộ Upāli sẽ trở thành đệ- tử của Ngài Sa-môn Gotama đó là là điều không phải là nhân, không phải duyên có thể xảy ra được, nhưng ngược lại, điều mà Ngài Sa-môn Gotama khâm phục phú-hộ Upāli, đó là là điều có thể xảy ra được.
– Này ông phú-hộ Upāli! Ngươi nên đi, ngươi là người nên đi đấu trí về vấn đề này bằng lời lẽ của ngươi đối đáp lại với lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama.
Tuy người đệ-tử Dīghatapassī khuyên can vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta không nên cho ông phú-hộ Upāli đi đấu trí với Ngài Sa-môn Gotama đến 3 lần, nhưng vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta không quan tâm đến lời khuyên của người đệ-tử Dīghatapassī của mình, mà vẫn động viên khuyến khích ông phú-hộ Upāli đi đấu trí về vấn đề ấy bằng lời lẽ của mình đối đáp lại với lời lẽ của Ngài Sa-môn Gotama.
Phú-hộ Upāli đến gặp Đức-Phật
Được sự động viên khuyến khích của vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta, ông phú-hộ Upāli lễ bái vị Đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta, rồi xin phép đi đến khu rừng xoài của ông phú-hộ Pāvārika gặp Đức-Phật. Ông phú-hộ Upāli cung kính đảnh lễ Đức-Phật xong, ngồi một nơi hợp lẽ, bèn bạch hỏi Đức-Phật rằng:
– Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, vị tu-sĩ Dīgha-tapassī có đến nơi đây hay không? Bạch Ngài.
Đức-Thế-Tôn truyền dạy rằng:
– Này phú-hộ Upāli! Vị tu-sĩ Dīghatapassī có đến tại nơi đây.
– Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, Ngài Sa-môn có đàm luận với vị tu-sĩ Dīghatapassī về vấn đề gì hay không? Bạch Ngài.
– Này phú-hộ Upāli! Như-lai có đàm đạo với vị tu-sĩ Dīghatapassī.
Đức-Thế-Tôn truyền thuật lại cho ông phú-hộ Upāli cuộc đàm luận giữa Ngài với vị tu sĩ Dīghatapassī.
Khi nghe Đức-Thế-Tôn truyền thuật lại xong, ông phú-hộ Upāli bèn bạch với Đức-Thế-Tôn rằng:
Upā: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, vị tu-sĩ Dīghatapassī tài giỏi thật! Những điều mà vị tu-sĩ Dīghatapassī đã trình bày với Ngài Sa-môn là đúng như những điều mà tôi đã nghe, đã học hỏi từ vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta. Vị tu-sĩ Dīghatapassī là một người đệ tử tài giỏi đã hiểu rõ, biết rõ đúng theo lời dạy của vị đạo-sư Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Thật ra, sự hành-tội bằng thân mới có nhiều năng-lực nặng nề nhất, còn sự hành-hạ bằng ý có ít năng-lực, không đáng kể.
– Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, sự thật, chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nếu nhà ngươi quả quyết, khẳng định những điều đó là đúng, thì Như-lai và nhà ngươi sẽ đàm luận về vấn đề này.
Upā: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, con xin quả quyết, khẳng định những điều đó là đúng.
Vậy. con xin tranh luận với Ngài Sa-môn về vấn đề này.
Đức-Phật hỏi những câu hỏi
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào về điều này:
“Trong đời này, người đệ-tử của Nigaṇṭha bị lâm bệnh nặng, đau khổ, bệnh trầm trọng, mà bệnh nhân ấy bị cấm không được uống nước lạnh, chỉ được phép uống nước nóng mà thôi. Bệnh nhân ấy đã bị chết vì không được uống nước lạnh.
– Này phú-hộ Upāli! Vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định sự tái-sinh kiếp sau của người đệ-tử Nigaṇṭha ấy trong
cõi giới nào?
Upā: – Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định trong cõi chư thiên có tên là cõi “Manosatta (chư-thiên có tâm dính mắc)” bởi vì trong lúc lâm chung, người đệ-tử Nigaṇṭha có tâm dính mắc trong cõi chư thiên manosatta, cho nên, bệnh nhân sau khi chết, do tâm dính mắc trong cõi chư thiên manosatta, nên tái-sinh kiếp sau trong nhóm chư thiên manosatta ấy.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nên suy xét kỹ, nên thận trọng trả lời, đừng để cho lời nói sau trái với lời nói trước, hoặc đừng để lời nói trước nghịch với lời nói sau.
– Này phú-hộ Upāli! Chính nhà ngươi đã bạch với Như-lai rằng: “ Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, con xin quả quyết, khẳng định những điều đó là đúng. Đó là điều “ chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!” Vậy, con xin tranh luận với Ngài Sa-môn về vấn đề này.”
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, Ngài đã thuyết dạy lời lẽ đúng sự thật. Mặc dù vậy, đối với con sự hành-tội bằng thân này có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào về điều này:
“Trong đời này, người đệ-tử Nigaṇṭha là người phải nên thu thúc thận trọng 4 điều cấm:
– Hoàn toàn không được phép uống nước lạnh(1) (còn có nghĩa là tránh xa mọi tội-ác).
– Hoàn toàn không được làm các điều-ác
– Phải diệt mọi tội-ác bằng cách tránh xa hoàn toàn hành-ác.
– Khi tiếp xúc, hoàn toàn không làm mọi tội-ác.
Vậy, khi bước tới trước, khi bước lui lại sau, đạp nhằm những chúng-sinh (sinh vật) nhỏ bé bị chết.
– Này ông phú-hộ Upāli, như vậy, vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định quả của nghiệp ấy như thế nào đối với người đệ-tử Nigaṇṭha ấy.
Upā:- Kính bạch Đức-Thế-Tôn, vị Nigaṇṭha Nāṭaputta không chế định nghiệp trong hành động không có tác-ý. Nếu không có tác-ý thì không có tội-ác nặng nào cả.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nếu có tác-ý thì sao?
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, nếu có tác-ý thì có tội-ác nặng.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định khi hành động có tác-ý thì thuộc về loại daṇḍa (sự hành-tội) nào trong 3 loại hành-tội?
Upā:- Kính bạch Đức-Thế-Tôn, vị Nigaṇṭha Nāṭaputta chế định khi hành động có tác-ý thì thuộc về sự hành-tội bằng ý (manodaṇḍa).
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nên suy xét kỹ, nên thận trọng trả lời, đừng để cho lời nói sau trái với lời nói trước, hoặc đừng để lời nói trước nghịch với lời nói sau.
– Này phú-hộ Upāli! ! Chính nhà ngươi đã bạch với Như-lai rằng: “ Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, con xin quả quyết, khẳng định những điều đó là đúng. Đó là điều “ chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!” Vậy, con xin tranh luận với Ngài Sa-môn về vấn đề này.”
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, Ngài đã thuyết dạy lời lẽ đúng sự thật. Mặc dù vậy, đối với con sự hành-tội bằng thân này có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào về điều này:
Thành-phố Nālandā là thành phố rất trù phú, rất phát triển, có nhiều loài chúng-sinh, có nhiều người đông đúc, có phải không?
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, đúng vậy! Thành phố Nālandā là thành phố rất trù phú, rất phát triển, có nhiều
loài chúng-sinh, có nhiều người đông đúc. Bạch Ngài.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào về điều này:
Trong thành-phố Nālandā này, có một người đàn ông cầm dao rồi tuyên bố rằng: “Tôi sẽ làm thịt tất cả mọi loài chúng-sinh, mọi người và chúng-sinh hết thảy trong thành phố Nālandā này, rồi bằm nát gom lại thành một đống thịt to lớn chỉ trong một khoảnh khắc (sát-na), một chớp nhoáng mà thôi.”
– Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào? Người đàn ông ấy có thể làm thịt tất cả mọi loài chúng sinh, mọi người và chúng-sinh hết thảy trong thành phố Nālandā này, rồi bằm nát gom lại thành một đống thịt to lớn chỉ trong một khoảnh khắc (sát-na), một chớp nhoáng được hay không?
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, dù có 10 người đàn ông, 20 người đàn ông, 30 người đàn ông, 40 người đàn ông, 50 người đàn ông hay nhiều người đàn ông hơn nữa cũng không thể làm thịt tất cả mọi loài chúng-sinh, mọi người và chúng-sinh hết thảy trong thành phố Nālandā này, rồi bằm nát gom lại thành một đống thịt to lớn chỉ trong một khoảnh khắc (sát-na), một chớp nhoáng, huống hồ chỉ có một người đàn ông thì làm sao mà làm nổi được! (chắc chắn là không làm được).
ĐP: -Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào?
Một vị Sa-môn hoặc một vị Bà-la-môn có phép thần-thông phi thường, là bậc thuần thục trong phép thần- thông. Đến thành phố Nālandā này, vị Sa-môn hoặc một vị Bà-la-môn ấy tuyên bố rằng:
“Ta sẽ làm cho thành-phố Nālandā này trở thành tro bụi với chỉ một sân-tâm phát sinh nghĩ tiêu diệt mà thôi.”
– Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nhận thức thế nào?
Vị Sa-môn hoặc một vị Bà-la-môn ấy có phép thần- thông phi thường, là bậc thuần thục trong phép thần- thông, có thể làm cho thành phố Nālandā này trở thành tro bụi với chỉ một sân-tâm phát sinh nghĩ tiêu diệt được hay không?
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, dù có 10 thành phố, 20 thành phố, 30 thành phố, 40 thành phố, 50 thành phố như thành phố Nālandā này, vị Sa-môn hoặc một vị Bà-la-môn ấy có phép thần-thông phi thường, là bậc thuần thục trong phép thần-thông, cũng có thể làm cho những thành phố ấy trở thành tro bụi với chỉ một sân-tâm phát sinh nghĩ tiêu diệt, huống hồ chỉ có một thành-phố Nālandā này mà thôi, sao mà không trở thành tro bụi được! (chắc chắn trở thành tro bụi mà thôi). Bạch Ngài:
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nên suy xét kỹ, nên thận trọng trả lời, đừng để cho lời nói sau trái với lời nói trước, hoặc đừng để lời nói trước nghịch với lời nói sau.
– Này phú-hộ Upāli! Chính nhà ngươi đã bạch với Như-lai rằng: “ Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, con xin quả quyết, khẳng định những điều đó là đúng. Đó là điều “ chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!” Vậy, con xin tranh luận với Ngài Sa-môn về vấn đề này.”
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, Ngài đã thuyết dạy lời lẽ đúng sự thật. Mặc dù vậy, đối với con sự hành-tội bằng thân này có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân.
ĐP: – Này ông phú-hộ Upāli, nhà ngươi nhận thức thế nào về điều này? Khu rừng Daṇḍakī, khu rừng Kāliṅga, khu rừng Mejjha, khu rừng Mātaṅga, những khu rừng ấy trước khi trở thành khu rừng, nhà ngươi đã có nghe câu chuyện xảy ra như thế nào hay không?
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, đúng như vậy, khu rừng Daṇḍakī, khu rừng Kāliṅga, khu rừng Mejjha, khu rừng Mātaṅga, những khu rừng ấy trước khi trở thành khu rừng, con đã từng nghe câu chuyện xảy ra. Bạch Ngài.
ĐP: – Này ông phú-hộ Upāli! Nhà ngươi đã từng nghe thế nào. Khu rừng Daṇḍakī, khu rừng Kāliṅga, khu rừng Mejjha, khu rừng Mātaṅga, những khu rừng ấy trước khi trở thành khu rừng. Do nguyên nhân nào trở thành những khu rừng ấy?
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con đã từng nghe kể lại rằng:
Sở dĩ trở thành khu rừng Daṇḍakī, khu rừng Kāliṅga, khu rừng Mejjha, khu rừng Mātaṅga, là vì con người phát sinh ác-tâm làm khổ vị Đạo-sĩ, làm hại vị Đạo-sĩ, nên chư thiên phát sinh sân-tâm nghĩ tiêu diệt con người, trở thành những khu rừng.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Nhà ngươi nên suy xét kỹ, nên thận trọng trả lời, đừng để cho lời nói sau trái với lời nói trước, hoặc đừng để lời nói trước nghịch với lời nói sau.
– Này phú-hộ Upāli! Chính nhà ngươi đã bạch với Như-lai rằng: “ Kính bạch Ngài Sa-môn Gotama, con xin quả quyết, khẳng định những điều đó là đúng. Đó là điều chỉ có sự hành-tội bằng thân mới có tội-ác nghiêm trọng nhất trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp mà thôi. Còn sự hành-tội bằng khẩu và sự hành-tội bằng ý không thể có tội-ác nghiêm trọng trong việc tạo ác-nghiệp, trở thành ác-nghiệp hơn sự hành-tội bằng thân đâu!” Vậy, con xin tranh luận với Ngài Sa-môn về vấn đề này.”
Phú-hộ Upāli kính xin thọ phép quy y
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con vô cùng hoan hỷ với lời giáo huấn của Đức-Thế-Tôn, ngay điều ví dụ đầu tiên, nhưng con rất tha thiết muốn nghe tài ứng đáp lưu loát bằng nhiều cách, những ví dụ khác nhau vô cùng sâu sắc của Đức-Thế-Tôn. Do đó con đã làm ra vẻ như cứng đầu, khó dạy, đối lập với Đức-Thế-Tôn, thực ra trong tâm của con hết lòng tôn kính Đức-Thế-Tôn.
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn, lời giáo huấn của Ngài thật rõ ràng quá! Ví như lật ngửa ra vật bị che đậy, hoặc mở ra vật bị đóng chặt, hoặc chỉ đường cho người đang đi lạc đường, hoặc rọi đèn soi sáng vào nơi tăm tối để cho người có đôi mắt sáng được thấy rõ tất cả mọi vật hiện hữu như thế nào, Đức-Thế-Tôn đã thuyết giảng giáo pháp bằng nhiều cách cũng như thế ấy.
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn,
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Thế-Tôn.
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Pháp.
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi chư tỳ-khưu-Tăng.
Kính xin Đức-Thế-Tôn công nhận con là người cận-sự-nam đã thọ phép quy y Tam-bảo kể từ nay cho đến trọn đời.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Con nên suy xét kỹ lưỡng chu đáo trước, rồi mới nói lên bằng lời, người có tiếng tăm như con càng phải nên đắn đo cân nhắc kỹ lưỡng, rồi mới nói nên bằng lời. Đó là điều hay.
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con vô cùng ngạc nhiên nghe Ngài khuyên dạy con rằng: “Này phú-hộ Upāli, con nên suy xét kỹ lưỡng chu đáo trước rồi mới nói lên bằng lời, người có tiếng tăm như con càng phải nên đắn đo cân nhắc kỹ lưỡng, rồi mới nói nên bằng lời. Đó là điều hay.”
Với lời khuyên dạy của Đức-Thế-Tôn càng làm cho con vô cùng hoan hỷ, vô cùng tôn kính Ngài hơn nữa.
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn, nhóm ngoại đạo được con là đệ tử của họ, họ sẽ cầm cờ reo hò đi khắp thành-phố Nālandā này thông báo cho mọi người biết rằng: “Từ nay, phú-hộ Upāli là đệ tử của chúng tôi.”
Nhưng còn Đức-Thế-Tôn lại khuyên dạy con rằng: “Này phú-hộ Upāli! Con nên suy xét kỹ lưỡng chu đáo trước, rồi mới nói lên bằng lời, người có tiếng tăm như con càng phải nên đắn đo cân nhắc kỹ lưỡng, rồi mới nói nên bằng lời. Đó là điều hay,”
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn, một lần nữa,
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Thế-Tôn.
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Pháp.
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Chư Tỳ-khưu Tăng, lần thứ nhì.
Kính xin Đức-Thế-Tôn công nhận con là người cận-sự-nam đã thọ phép quy y Tam-bảo kể từ nay cho đến trọn đời.
ĐP: – Này phú-hộ Upāli! Đã từ lâu, gia đình của con đã thường hộ độ, cúng-dường các thứ vật dụng cho nhóm Nigaṇṭha, gia đình con như là một giếng nước đối với họ. Từ nay về sau, gia đình con cũng nên tiếp tục hộ độ, cúng-dường họ, mỗi khi họ đến gia đình con.
Upā: – Kính bạch Đức-Thế-Tôn, một lần nữa, con vô cùng ngạc nhiên nghe Ngài khuyên dạy con rằng: “Đã từ lâu, gia đình của con đã thường hộ độ, cúng-dường các thứ vật dụng cho nhóm Nigaṇṭha, gia đình con như là một giếng nước đối với họ. Từ nay về sau, gia đình con cũng nên tiếp tục hộ độ, cúng-dường họ, mỗi khi họ đến gia đình con.”
Với lời khuyên dạy của Đức-Thế-Tôn càng làm cho con vô cùng hoan hỷ, vô cùng tôn kính Ngài hơn nữa.
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con đã từng nghe rằng: “Ngài Sa-môn Gotama khuyên dạy như rằng: “ Chỉ nên làm phước-thiện bố-thí đến Như-lai mà thôi, không nên làm phước-thiện bố-thí đến các vị đạo-sư khác.
“ Chỉ nên làm phước-thiện bố-thí đến các hàng thanh-văn đệ-tử của Như-lai mà thôi, không nên làm phước-thiện bố-thí đến các hàng đệ tử của các phái khác.
“ Phước-thiện bố-thí mà thí chủ dâng cúng-dường đến Như-lai chắc chắn có quả báu nhiều, còn phước-thiện bố-thí mà thí chủ đã dâng cúng-dường đến vị đạo-sư khác không có quả báu nhiều.
“ Phước-thiện bố-thí mà thí chủ đã dâng cúng đến các hàng thanh-văn đệ-tử của Như-lai mới có quả báu nhiều, còn phước-thiện bố-thí mà thí chủ đã dâng cúng đến các hàng đệ tử của các phái khác không có quả báu nhiều.”
Nhưng sự thật, Đức-Thế-Tôn khuyên dạy con nên tiếp tục làm phước-thiện bố-thí hộ độ, cúng-dường cho nhóm
Nigaṇṭha.
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con sẽ biết tùy thời nên làm phước-thiện bố-thí.
– Kính bạch Đức-Thế-Tôn, một lần nữa,
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Thế-Tôn.
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi Đức-Pháp.
* Con nguyện đem hết lòng thành kính xin quy y nương nhờ nơi chư tỳ-khưu-Tăng, lần thứ ba.
Kính xin Đức-Thế-Tôn công nhận con là người cận-sự-nam đã thọ phép quy y Tam-bảo kể từ nay cho đến trọn đời.
Phú-hộ Upāli chứng đắc thành bậc Thánh-Nhập-lưu.
Tiếp theo, Đức-Thế-Tôn thuyết pháp Anupubbi-kathā để tế độ phú-hộ Upāli, thuyết pháp theo tuần tự đó là: phước-thiện bố-thí, phước-thiện giữ giới, các cõi giới của chư thiên, tội lội của 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) làm cho tâm ô nhiễm, quả báu trong sự xa lánh 5 đối-tượng ấy.
Biết rõ tâm của phú-hộ Upāli trong sáng dễ dạy, khi ấy, Đức-Thế-Tôn thuyết-pháp nâng đỡ tâm của phú-hộ Upāli bằng pháp tứ-đế là khổ-đế (ngũ-uẩn chấp-thủ), nhân sinh khổ-đế (tham-ái), diệt khổ-đế (Niết-bàn), pháp-hành dẫn đến diệt khổ-đế (bát-chánh-đạo). Ví như tấm vải trắng sạch sẽ không còn chất dơ bẩn, nên dễ nhuộm thấm màu tốt đẹp như thế nào, do đại-thiện-tâm trong sạch của phú-hộ Upāli làm nền tảng phát sinh pháp-nhãn (dhammacakkhu) trong sáng thanh tịnh cũng như thế ấy, thấy rõ rằng:
“Tất cả các pháp nào trong tam-giới có trạng-thái- sinh, thì tất cả các pháp ấy đều có trạng-thái-diệt.”
Khi ấy, phú-hộ Upāli đã phát sinh trí-tuệ thiền-tuệ chứng-ngộ chân-lý tứ-Thánh-đế, đã biết rõ đúng theo chân-lý tứ-Thánh-đế, đã thấu rõ, thông suốt chân-lý tứ-Thánh-đế, nên đã diệt-đoạn-tuyệt hoàn toàn mọi điều hoài nghi nơi Đức-Phật, nơi Đức-Pháp, nơi Đức-Tăng… không còn hoài nghi nào nữa, với trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới của mình đã thấy rõ biết rõ đúng theo lời giáo huấn của Đức-Thế-Tôn, nên không còn tin nơi người nào khác nữa.
Phú-hộ Upāli đã trở thành bậc Thánh-Nhập-lưu trong giáo pháp của Đức-Phật Gotama tại nơi ấy.
Phú-hộ Upāli thành kính đảnh lễ Đức-Thế-Tôn, rồi xin phép trở về nhà.
Tóm lại, trong 3 loại ác-nghiệp được phát sinh do nương nhờ nơi 3 môn đó là thân ác-nghiệp, khẩu ác-nghiệp, ý ác-nghiệp, thì ý ác-nghiệp là ác-nghiệp nặng hơn thân ác-nghiệp, khẩu ác-nghiệp.
1 Majjhimanikāya, Majjhimapaṇṇāsa, kinh Upālisutta.
1 Bởi vì trong nước lạnh có sinh-vật.
