PHẬT-GIÁO (BUDDHASĀSANA)
Phật-giáo là lời giáo huấn của Đức-Phật, từ khi trở thành Đức-Phật Chánh Đẳng Giác có danh hiệu là Đức- Phật Gotama vào ngày rằm tháng tư (âm-lịch) tại cội Đại-Bồ-đề trong khu rừng Uruvelā, khi Đức-Phật Gotama tròn đúng 35 tuổi, cho đến ngày rằm tháng tư (âm-lịch) trước khi Đức-Phật Gotama tịch diệt Niết-bàn tại khu rừng Kusinārā, Đức-Phật tròn đúng 80 tuổi.
Đức-Phật Gotama thuyết-pháp tế độ chúng-sinh suốt 45 năm. Tất cả lời giáo huấn của Đức-Phật gọi là Phật- giáo. Phật-giáo có 3 phần chính:
1- Pháp-học Phật-giáo (Pariyattisāsana).
2- Pháp-hành Phật-giáo (Paṭipattisāsana).
3- Pháp-thành Phật-giáo (Paṭivedhasāsana).
Các hàng thanh-văn đệ-tử học pháp-học Phật-giáo hiểu biết đúng đắn làm nền tảng căn bản cho pháp-hành Phật-giáo, khi hành-giả thực-hành pháp-hành Phật- giáo đúng đắn dẫn đến chứng đắc pháp-thành Phật-giáo đó là 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, gọi là 9 pháp-siêu-tam-giới (navalokuttaradhamma).
Pháp-Học Phật-Giáo (Pariyattisāsana)
Pháp-học Phật-giáo là gì?
Trong Chú-giải Chi-bộ-kinh định nghĩa:
“Pariyattī’ti tepiṭakaṃ Buddhavacanaṃ sāṭṭhakathā Pāḷi.”
Pháp-học Phật-giáo là Phật-ngôn Tam-tạng Pāḷi cùng Chú-giải Pāḷi.
Tiếng Pāḷi là ngôn ngữ chung của Chư Phật trong quá khứ, Đức-Phật hiện-tại và Chư Phật vị-lai.
Pāḷibhāsā vốn là ngôn ngữ của người dân Magadha mà Đức-Phật sử dụng làm ngôn ngữ thuyết-pháp tế độ chúng-sinh, để hiểu biết pháp-học chánh-pháp (pariyatti saddhamma), rồi thực-hành pháp-hành chánh-pháp (paṭipatti saddhamma) dẫn đến chứng đắc pháp-thành chánh-pháp (paṭivedha saddhamma) đó là 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong 3 giới 4 loài.
Cho nên, ngôn ngữ này gọi là ngôn ngữ Pāḷibhāsā.
Pháp-học Phật-giáo gồm tất cả những lời giáo huấn, những điều chế định của Đức-Phật trong suốt 45 năm kể từ khi trở thành Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác có danh hiệu là Đức-Phật Gotama cho đến trước khi Đức-Phật Gotama tịch diệt Niết-bàn, được ghi chép đầy đủ trọn vẹn trong Tam-tạng Pāḷi (Tipiṭakapāḷi) và Chú-giải Pāḷi (Aṭṭhakathāpāḷi).
Trong Tam-tạng Pāḷi (Tipiṭakapāḷi) không chỉ có những lời giáo huấn của Đức-Phật, mà còn có những lời của các hàng thanh-văn đệ-tử, chư-thiên, chư phạm- thiên, … được Đức-Phật nhắc lại hoặc xác nhận cũng xem như là Phật-giáo.
Và Chú-giải Pāḷi (Aṭṭhakathāpāḷi) là lời giảng-giải những pháp khó hiểu trong Tam-tạng Pāḷi, khi thì Đức- Phật giảng giải rải rác gọi là pakiṇṇakadesanā: Đức- Phật thuyết giảng, giải thích rõ mỗi điều riêng rẽ trong Tam-tạng Pāḷi, khi thì chư Thánh A-ra-hán giảng giải.
Những lời giảng giải ấy được gom lại gọi là bộ Chú- giải Pāḷi (Aṭṭhakathāpāḷi). Tam-tạng Pāḷi (Tipiṭakapāḷi) và Chú-giải Pāḷi (Aṭṭhakathāpāḷi) thuộc về Pháp-học Phật-giáo.
Pháp-học là nền tảng căn bản của Phật-giáo, nếu không có pháp-học Phật-giáo thì chắc chắn không có pháp-hành Phật-giáo và pháp-thành Phật-giáo, không có giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.
Nếu có pháp-học Phật-giáo đúng đắn thì dẫn đến phần thực-hành pháp-hành Phật-giáo đúng đắn.
Nếu có thực-hành pháp-hành Phật-giáo đúng đắn thì có quả là pháp-thành Phật-giáo, đó là 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.
Pháp Vị-Giải-Thoát (Vimuttirasa)
Phật-giáo có một vị duy nhất là vị giải thoát như Đức- Phật đã dạy:
Seyyathāpi Pahārāda, mahāsamuddo ekaraso loṇaraso. Evamevaṃ kho Pahārāda, yaṃ dhamma- vinayo ekaraso vimuttiraso.
Ayampi Pahārāda, yaṃ dhammavinayo ekaraso vimuttiraso …(1)
– Này Pahārāda! Đại-dương chỉ có một vị duy nhất là “vị mặn”.
– Này Pahārāda! Cũng như vậy, pháp và luật này chỉ có một vị duy nhất là “vị-giải-thoát”.
– Này Pahārāda! Pháp và luật này chỉ có một vị duy nhất là “vị-giải-thoát”.
Phân Loại Toàn Giáo Pháp Của Đức-Phật
Phật-Ngôn (Buddhavacana)
Toàn giáo pháp của Đức-Phật, Phật-ngôn chia ra làm 3 thời-kỳ:
* Phật-ngôn đầu tiên (Paṭhama Buddhavacana).
* Phật-ngôn thời-kỳ giữa (Majjhima Buddhavacana).
* Phật-ngôn cuối cùng (Pacchima Buddhavacana).
* Phật-ngôn đầu tiên là gì?
Đức-Bồ-tát Siddhattha khi trở thành Đức-Phật- Chánh-Đẳng-Giác có danh hiệu là Đức-Phật Gotama, tại cội Đại-Bồ-đề trong khu rừng Uruvelā, vào ngày rằm tháng tư (âm-lịch), Đức-Phật Gotama tròn 35 tuổi. Đức- Phật an hưởng vị-giải-thoát suốt 7 tuần lễ gồm 49 ngày.
Khi ấy, Đức-Thế-Tôn tự thuyết 2 bài kệ ở trong tâm:
153- Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ.
Gahakāraṃ gavesanto, dukkhājāti punappunaṃ.
154- Gahakāraka! diṭṭho’si, puna gehaṃ na kāhasi.
Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ.
Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā.(1)
153- Này tham-ái! Người thợ xây nhà “thân”,
Như-Lai cố tìm ngươi mà chưa gặp.
Nên tử sinh luân-hồi vô số kiếp,
Tái-sinh mãi trong tam-giới là khổ.
154- Này tham-ái! Người thợ xây nhà “thân”,
Bây giờ Như-Lai đã gặp ngươi rồi!
Tất cả sườn nhà, “phiền-não” của ngươi,
Như-Lai đã hủy hoại sạch cả rồi.
Đỉnh nhà “vô minh” cũng bị tiêu diệt,
Ngươi không còn xây nhà Như-Lai nữa.
Tâm Như-Lai đã chứng ngộ Niết-bàn,
Diệt tận tất cả mọi tham-ái,(1)
Như-Lai đã chứng đắc A-ra-hán.
Hai bài kệ này, Đức-Phật Gotama tự thuyết ở trong tâm tại cội Đại-Bồ-đề là Phật-ngôn đầu tiên của Đức- Phật (Paṭhama Buddhavacana).
* Phật-ngôn cuối cùng là gì?
Đức-Phật Gotama du hành thuyết pháp tế độ cho chúng-sinh có duyên lành nên tế độ, khắp mọi nơi, từ cõi người đến cõi trời dục-giới, cõi trời sắc-giới (không có cõi trời vô-sắc-giới, bởi vì chư phạm-thiên cõi này không có sắc-uẩn nên không có lỗ tai để lắng nghe chánh-pháp), suốt 45 năm ròng rã ngày đêm.
Đến ngày rằm tháng tư (âm lịch) Đức-Phật Gotama ngự đến khu rừng Kusinārā, tịch diệt Niết-bàn. Đức- Phật Gotama tròn 80 tuổi.
Trước giờ tịch diệt Niết-bàn, vào canh chót, Đức-Phật Gotama nhắc nhở khuyên dạy các hàng đệ tử đứng đầu là tỳ-khưu rằng:
“Handa dāni bhikkhave āmantayāmi vo.
Vayadhammā saṅkhārā, appamādena sampādetha.”(2)
– Này chư tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, cận-sự-nam, cận-sự- nữ!
Bây giờ Như-Lai nhắc nhở khuyên dạy các con lần cuối cùng rằng:
“Tất cả các pháp hữu-vi có trạng-thái diệt là thường, các con hãy nên cố gắng tinh-tấn hoàn thành mọi phận sự tứ Thánh-đế, bằng pháp không dể duôi (chánh-niệm), thực-hành pháp-hành tứ niệm-xứ.”
Đó là Phật-ngôn cuối cùng của Đức-Phật (Pacchima Buddhavacana).
Thật vậy, Đức-Phật khuyên dạy chấm dứt câu chót: “appamādena sampādetha.” từ đó, không còn dạy một lời nào nữa.
Đức-Phật nhập các bậc thiền sắc-giới và các bậc thiền vô-sắc-giới thuận và nghịch, rồi cuối cùng Đức-Phật tịch diệt Niết-bàn tại khu rừng Kusinārā, gọi là Ngũ-uẩn Niết-bàn (khandhaparinibbāna) diệt ngũ-uẩn rồi, không còn tái-sinh kiếp nào nữa, hoàn toàn giải thoát khỏi khổ sinh là giải thoát mọi cảnh khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.
* Phật-ngôn thời-kỳ giữa là gì?
Ngoại trừ hai câu kệ Phật-ngôn đầu tiên và câu kệ Phật-ngôn cuối cùng của Đức-Phật ra, còn lại tất cả những lời giáo huấn, điều răn dạy của Đức-Phật trong suốt 45 năm là Phật-ngôn thời-kỳ giữa của Đức-Phật (Majjhima Buddhavacana)
Pháp Và Luật (Dhammavinaya)
Toàn giáo-pháp của Đức-Phật phân ra làm hai loại:
* Pháp (Dhamma) gồm có Tạng Kinh Pāḷi và Tạng Vi-Diệu-Pháp Pāḷi .
* Luật (Vinaya) là Tạng Luật Pāḷi.
Trong bài kinh Mahāparinibbānasutta: Đại-Niết-bàn, trước khi tịch diệt Niết-bàn, Đức-Phật dạy Ngài Trưởng- lão Ānanda rằng:
“Yo vo Ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññato, so vo mamaccayena satthā.”(1)
– Này Ānanda! Pháp mà Như-Lai đã thuyết, Luật mà Như-Lai đã chế định, sau khi Như-Lai đã tịch diệt Niết- bàn rồi, Pháp và Luật ấy là Đức Tôn-Sư của các con.
Theo Chú-giải kinh Đại-Niết-bàn ấy giảng giải rằng:
* Dhamma: Pháp có nghĩa là Tạng Kinh Pāḷi và Tạng Vi-Diệu-Pháp Pāḷi.
* Vinaya: Luật có nghĩa là Tạng Luật Pāḷi.
Tīṇi piṭakāni pañca nikāyā navaṅgāni caturasīti dhammakkhandhasahassāni.
Tất cả Pháp và Luật phân chia thành Tam-Tạng Pāḷi, Ngũ-bộ Pāḷi, cửu-phần Pāḷi, 84.000 Pháp-môn Pāḷi.
– Tạng Luật Pāḷi : Gồm có 21.000 pháp-môn.
– Tạng Kinh Pāḷi : Gồm có 21.000 pháp-môn.
– Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi: Gồm có 42.000 pháp-môn. Đức-Phật còn giảng giải rằng:
“Iti imāni caturāsiti dhammakkhandhasahassāni tiṭṭhanti, ahaṃ ekova parinibbāyāmi. Ahañca kho dāni ekova ovadāmi anusāsāmi, mayi parinibbute imāni caturāsiti dhammakkhandhasahassāni tumhe ovadissanti amusāsissanti.”(1)
(Như vậy, 84.000 Pháp-môn này tồn tại, chỉ có một mình Như-Lai tịch diệt Niết-bàn. Thật vậy, bây giờ chỉ có một mình Như-Lai giáo huấn các con, theo dạy dỗ các con. Sau khi Như-Lai tịch diệt Niết-bàn rồi, thì có 84.00 pháp môn ấy là “Đức Tôn Sư” sẽ giáo huấn các con, theo dạy dỗ các con).
Trên đây là đoạn Chú-giải mà chính Đức-Phật đã giảng giải, chỉ dạy cho các hàng thanh-văn đệ-tử nên hiểu biết rõ rằng:
“Sau khi Đức-Phật đã tịch diệt Niết-bàn rồi, không phải không còn Đức Tôn-Sư, mà khi ấy, 84.000 pháp- môn chính là Đức Tôn-Sư sẽ giáo huấn, sẽ theo dạy dỗ các hàng thanh-văn đệ-tử.”
