Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammāsambuddhassa

Con đem hết lòng thành kính đảnh lễ Đức Thế Tôn, Đức Arahán, Đức Chánh Đẳng Giác ấy

oo0oo

 

Phần I

Quan niệm khổ của mỗi người tùy thuộc vào hoàn cảnh trong cuộc sống hiện tại và trình độ nhận thức của mỗi người. Cho nên con đường giải thoát khổ của mỗi người cũng phải thích ứng theo nguyện vọng của mỗi người.

Con đường giải thoát khổ này hướng dẫn hành theo con đường có lợi đem lại sự an lạc trong kiếp hiện tại lẫn nhiều kiếp vị lai. Và hướng dẫn tránh xa con đường có hại đem lại sự đau khổ trong kiếp hiện tại lẫn nhiều kiếp vị lai.

Hai vấn đề chính: Khổ giải thoát khổ.

Khổ nghĩa là gì?

Khổ dịch từ tiếng Pāḷi “Dukkha”.

Dukkha có rất nhiều định nghĩa.

Ví dụ: 

Dukkaraṃ khamatī ti: Dukkhaṃ: Trạng thái khó kham nhẫn chịu đựng được gọi là khổ.

Trong Phật giáo, Dukkha: Khổ, là một chân lý gọi là Dukkhasacca: Khổ đế. Còn sukha: Lạc, không phải là chân lý, mà chỉ là sự đảo điên gọi là sukhavipallāsa: Lạc đảo điên, bởi vì lạc có sự sinh, sự diệt, vô thường luôn luôn hành hạ nên chỉ có khổ mới là sự thật mà thôi.

Khổ có 3 loại

1-    Dukkhadukkha (khổ thật khổ): Đó là thọ khổ (dukkhavedanā), khổ khó kham nhẫn, khó chịu đựng nổi như: Khổ thân, khổ tâm.

2-    Vipariṇāmadukkha (biến chất khổ): Đó là thọ lạc (sukhavedanā), thân an lạc, tâm an lạc. Thọ lạc sinh rồi diệt, vô thường biến đổi, nên lạc biến thành thọ khổ, tuy thọ khổ nhưng dễ chịu đựng.

3-    Saṅkhāradukkha (pháp hữu vi khổ): Đó là thọ xảtâm, tâm sở, sắc pháp (không có thọ khổ và thọ lạc). Các pháp do nhân duyên cấu tạo nên khổ.

Đức Phật dạy trạng thái của pháp hữu vi bằng câu kệ như sau: 

“Aniccā vata saṅkhārā,

Uppādavayadhammino,

Uppajjitvā nirujjhanti,

Tesaṃ vūpasamo sukho” 1

“Các pháp hữu vi đều vô thường nhỉ!

Vì có sinh, diệt, trạng thái tự nhiên,

Sau khi đã sinh, đều phải bị diệt,

Niết Bàn tịch diệt pháp hữu vi ấy,

Mới thật sự có an lạc tuyệt đối”.

Các pháp hữu vi là tâm, tâm sở, sắc pháp hoặc danh pháp, sắc pháp, v.v… được cấu tạo do bởi 4 nhân duyên là: Nghiệp (kamma), tâm (citta), thời tiết (utu), vật thực (āhāra) nên có sự sinh, sự diệt, có trạng thái vô thường, trạng thái khổ, trạng thái vô ngã, trạng thái bất tịnh. Cho nên, tất cả các pháp hữu vi chỉ có khổ là sự thật chân lý mà thôi.

Niết Bàn là pháp vô vi không bị cấu tạo bởi nghiệp, tâm, thời tiết, vật thực. Cho nên, Niết Bàn không có sự sinh, sự diệt. Niết Bàn là thường, lạc, vô ngã, tịnh.

Đức Phật dạy:

Sabbe dhammā anattā”.

Tất cả các pháp đều vô ngã”.

Tất cả các pháp đó là các pháp hữu vi và pháp vô vi (Niết Bàn) gồm cả Chế định pháp đều là vô ngã.

Và: “Nibbānaṃ paramaṃ sukhaṃ”.

Niết Bàn là an lạc tuyệt đối”. 

Niết Bàn là pháp diệt các pháp hữu vi, nghĩa là diệt mọi sự khổ. Do đó, Niết Bàn là an lạc tuyệt đối.

Ba Con Đường Giải Thoát Khổ

Khổ thân, khổ tâm, giải thoát khổ bằng 3 con đường:

1-    Thoát khổ nhất thời trong kiếp hiện tại.

2-    Giải thoát khổ, hưởng sự an lạc lâu dài trong kiếp sau.

3-    Giải thoát khổ hoàn toàn, không còn khổ nữa.

Giải thích:

1- Thoát khổ nhất thời trong kiếp hiện tại như thế nào?

Trong đời này, người nghèo khổ túng thiếu không có đủ những nhu cầu cần thiết trong cuộc sống như cơm không đủ no, áo quần mặc không đủ ấm, chỗ ở không ổn định, khi bệnh hoạn ốm đau không có thuốc chữa trị, v.v… Đó là những nỗi khổ trong cuộc sống hiện tại này.

  1. a)    Nếu những người nghèo khổ không có đức tin nơi Tam Bảo, không tin nghiệp và quả của nghiệp, không có trí tuệ, không biết suy xét đúng đắn kỹ càng, thì họ có thể tìm cách thoát khổ bằng con đường làm nghề sát sinh, làm khổ chúng sinh khác; làm nghề trộm cắp, gây thiệt hại cho người khác, v.v… những việc làm ấy có thể tạm thời giải quyết được cảnh nghèo khổ, túng thiếu, đáp ứng được phần nào những nhu cầu cần thiết nhất thời. Nhưng vì họ đã tạo nghiệp ác, cho nên, họ phải chịu quả khổ của nghiệp ác ấy không chỉ trong kiếp hiện tại, mà còn phải chịu quả khổ của nghiệp ác ấy trong những kiếp vị lai.

Đó là con đường thoát khổ nhất thời, song có hại cả trong kiếp hiện tại lẫn nhiều kiếp vị lai. Do đó không nên làm, cần phải tránh xa các nghiệp ác như vậy.

  1. b)    Nếu những người nghèo khổ có đức tin nơi Tam Bảo, tin nghiệp và quả của nghiệp, có trí tuệ, biết suy xét đúng đắn kỹ càng, thì họ có thể tìm cách thoát khổ bằng con đường làm những nghề lương thiện, không làm khổ mình, không làm khổ người khác, không làm khổ chúng sinh khác.

Họ không làm 5 nghề buôn bán có hại như:

–    Không làm nghề buôn bán vũ khí giết hại chúng sinh.

–    Không làm nghề buôn bán người, các loài thú vật, các loại gia súc, gia cầm,…

–    Không làm nghề giết gia súc, gia cầm để bán thịt.

–    Không làm nghề buôn bán rượu, các chất say như thuốc phiện, ma túy, thuốc lá, v.v…

–    Không làm nghề buôn bán các loại chất độc giết hại chúng sinh.

Họ tránh xa cách sống tà mạng như thân hành ác, khẩu nói lời ác, lừa dối, ý nghĩ điều ác. Họ sống đúng theo chánh mạng bằng các nghề nghiệp lương thiện. Nhờ sự cố gắng cần mẫn, họ cũng tạo ra được nhiều của cải, không chỉ giúp cho họ thoát khỏi cảnh nghèo khổ túng thiếu, mà còn giúp đem lại sự lợi ích cho nhiều người khác nữa.

Đó là con đường thoát khổ có lợi, đem lại sự an lạc cho mình cả trong kiếp hiện tại lẫn nhiều kiếp vị lai, nhờ vào nghiệp thiện đã tạo trong kiếp hiện tại.

2- Giải thoát khổ, hưởng sự an lạc lâu dài trong kiếp sau như thế nào?

a)    Thoát khổ, hưởng sự an lạc lâu dài trong kiếp sau do được tái sinh trong cõi trời dục giới

Trong đời này, có một số người giàu sang phú quý, có đầy đủ mọi nhu cầu trong cuộc sống, là người có đức tin trong sạch nơi Tam Bảo, tin nghiệp và quả của nghiệp, có trí tuệ sáng suốt, có trình độ hiểu biết giáo pháp của Đức Phật, nên biết suy xét rằng:

“Trong cõi người này, có khi thiện nghiệp cho quả thì thân và tâm được an lạc, nhưng cũng có khi nghiệp ác cho quả thì thân và tâm chịu khổ đau; tuổi thọ con người cũng không nhất định. Trong các cõi trời dục giới, nghiệp ác không có cơ hội cho quả, mà chỉ có nghiệp thiện có cơ hội cho quả an lạc mà thôi; tuổi thọ cũng nhất định, lâu dài tùy theo mỗi cõi trời dục giới ấy. Vậy ta nên tạo mọi phước thiện như: Bố thí, giữ gìn giới cho được trong sạch và đầy đủ trọn vẹn; thực hành thiền định mà chưa chứng đắc bậc thiền nào; thực hành thiền tuệ nếu chưa chứng đắc Thánh Đạo – Thánh Quả nào thì vẫn còn là hạng thiện trí phàm nhân.

Hạng thiện trí phàm nhân này sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả tái sinh (hóa sinh), làm thiên nam hoặc thiên nữ trong cõi trời dục giới, hưởng mọi sự an lạc trong cõi trời ấy (cho đến khi hết tuổi thọ)”.

Đó là con đường giải thoát khổ, hưởng sự an lạc lâu dài trong kiếp sau do nhờ được tái sinh lên cõi trời dục giới.

b)    Giải thoát khổ, hưởng sự an lạc lâu dài trong kiếp sau do được tái sinh trong cõi trời sắc giới, cõi trời vô sắc giới

Trong đời này, có một số bậc thiện trí phàm nhân có trí tuệ sáng suốt, có trình độ hiểu biết giáo pháp của Đức Phật sâu sắc, nên biết suy xét rằng:

“Trong các cõi trời dục giới, tuy có sự an lạc, nhưng sự an lạc ấy còn nương nhờ nơi ngũ trần (sắc trần, thanh trần, hương trần, vị trần, xúc trần) còn thô, không vi tế, có tuổi thọ không lâu dài. Còn trong các cõi trời sắc giớicõi trời vô sắc giới thì có sự an lạc không liên quan đến ngũ trần, thật vô cùng vi tế, có tuổi thọ lâu dài hơn (được tính bằng đại kiếp trái đất). Những hành giả thực hành thiền định chứng đắc đến bậc thiền hữu sắc nào, hoặc bậc thiền vô sắc nào rồi, sau khi chết chắc chắn bậc thiền ấy sẽ cho quả tái sinh (hóa sinh) lên cõi trời sắc giới, hoặc cõi trời vô sắc giới tùy theo bậc thiền ấy”.

Sau khi suy xét đúng đắn như vậy, bậc thiện trí phàm nhân thực hành đề mục thiền định có khả năng dẫn đến chứng đắc bậc thiền hữu sắc.

Nếu hành giả thực hành thiền định dẫn đến chứng đắc bậc thiền hữu sắc nào trong 4 bậc thiền hữu sắc và duy trì được bậc thiền hữu sắc ấy cho đến khi chết, thì sau khi chết chắc chắn bậc thiền hữu sắc ấy cho quả tái sinh (hóa sinh) làm phạm thiên trong cõi trời sắc giới tương ứng với bậc thiền ấy, hưởng sự an lạc cho đến hết tuổi thọ trong cõi trời sắc giới phạm thiên ấy.

Nếu hành giả thực hành thiền định, sau khi đã chứng đắc 4 bậc thiền hữu sắc xong, rồi tiếp tục thực hành thiền định dẫn đến chứng đắc bậc thiền vô sắc nào trong 4 bậc thiền vô sắc, thì sau khi chết chắc chắn bậc thiền vô sắc ấy cho quả tái sinh (hóa sinh) lên cõi trời vô sắc giới tương ứng với bậc thiền ấy, hưởng sự an lạc vô cùng vi tế hơn cõi trời sắc giới, và có tuổi thọ lâu dài hơn cõi trời sắc giới.

4 bậc thiền hữu sắc và 4 bậc thiền vô sắc có trong Phật giáo và cũng có ngoài Phật giáo.

Đó là con đường giải thoát khổ, hưởng sự an lạc lâu dài trong kiếp sau, do nhờ được tái sinh trong cõi trời sắc giới, cõi trời vô sắc giới.

3- Giải thoát khổ hoàn toàn như thế nào?

Trong đời này, bậc thiện trí phàm nhân có trí tuệ sáng suốt, có trình độ hiểu biết giáo pháp của Đức Phật sâu sắc và uyên thâm, nên biết suy xét rằng:

“Sinh mạng của mỗi chúng sinh hoàn toàn tùy thuộc vào nghiệp và tuổi thọ. Vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài từ vô thủy không sao biết được, có khi tạo nghiệp ác, có khi tạo nghiệp thiện.

Nếu nghiệp ác cho quả, thì sẽ tái sinh trong 4 cõi ác giới: Địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sinh.

Nếu nghiệp thiện cho quả, thì sẽ tái sinh trong cõi thiện giới đó là cõi người, 6 cõi trời dục giới, 16 cõi trời sắc giới, 4 cõi trời vô sắc giới, tùy theo năng lực của nghiệp thiện ấy. Dù chúng sinh nào đã được tái sinh trong cõi nào, cõi ấy cũng chỉ là cõi tạm trú theo tuổi thọ của chúng sinh ấy mà thôi. Trong 31 cõi tam giới có số cõi có tuổi thọ không nhất định, có số cõi có tuổi thọ nhất định. Cõi cao nhất trong tam giới và có tuổi thọ lâu dài nhất là cõi trời vô sắc Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ Thiên, có tuổi thọ 84.000 đại kiếp trái đất, nghĩa là phạm thiên trong cõi này được tạm trú lâu dài nhất, không có nghĩa là thường trú vĩnh viễn. Vị phạm thiên trong cõi trời vô sắc này đến khi hết tuổi thọ, sau khi chết, do nghiệp thiện dục giới cho quả tái sinh trở xuống cõi thiện dục giới đó là cõi người hoặc cõi trời dục giới; rồi lại tiếp tục cuộc hành trình tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài, mà tử sinh luân hồi là khổ, không tử sinh luân hồi là lạc. Nhưng chúng sinh còn có vô minh (avijjā) tối tăm vì chưa chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, còn có tham ái (taṇhā) như sợi dây cột cổ dẫn dắt trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài, không sao giải thoát ra khỏi khổ được.

Trong vòng tử sinh luân hồi, không phải kiếp nào cũng được sinh làm người giàu sang phú quý, làm chư thiên trong cõi trời dục giới, làm phạm thiên trong cõi trời sắc giới, cõi trời vô sắc giới như vậy được cả đâu!

Nếu còn là hạng phàm nhân có đầy đủ nguyên vẹn vô minh, tham ái, phiền não thì khó tránh khỏi sa đọa vào trong 4 cõi ác giới: Địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sinh”.

Trong bộ Jātaka tiền kiếp của Đức Phật Gotama, khi Ngài còn là Đức Bồ Tát, có kiếp cũng bị tái sinh ở cõi địa ngục, súc sinh, v.v… huống gì những hạng phàm nhân tầm thường, thì làm sao tránh khỏi 4 cõi ác giới ấy được!

Một Ngài Đại Trưởng Lão dạy rằng: Một vật được ném mạnh lên hư không, dù mau, dù chậm vật ấy cũng phải rơi xuống mặt đất, chính mặt đất là nơi đón nhận mọi vật rơi từ hư không xuống. Cũng như vậy, chúng sinh trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài từ vô thủy không sao biết được, chắc chắn khó mà tránh khỏi sa đọa trong 4 cõi ác giới: Địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sinh.

Thật vậy, chính thiện nghiệp nâng đỡ cho quả tái sinh làm người trong cõi người, làm chư thiên trong cõi trời dục giới, làm phạm thiên trong cõi trời sắc giới, cõi trời vô sắc giới; mà thiện nghiệp nào cho quả cũng có thời hạn của nó. Cho nên, chúng sinh đã được sinh trong cõi nào cũng có thời gian tuổi thọ trong cõi ấy, đến khi hết tuổi thọ, dù muốn hay không cũng phải từ bỏ cõi ấy, rồi tùy theo nghiệp của mình cho quả tái sinh đến cõi khác. Tất cả chúng sinh còn vô minh tối tăm, vì chưa chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, còn có tham ái như sợi dây cột cổ dẫn dắt luẩn quẩn trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Giải thích:

Ba Giới – Bốn Loài

*    Ba giới: Dục giới, sắc giới, vô sắc giới.

1-    Dục giới có 11 cõi

2-    Sắc giới có 16 cõi

3-    Vô sắc giới có 4 cõi

Tam giới gồm có 31 cõi là nơi tạm trú của chúng sinh.

1- Dục giới có 11 cõi như sau:

*     4 cõi ác giới:

–     Cõi địa ngục có tuổi thọ không nhất định.

–     Cõi atula có tuổi thọ không nhất định.

–     Cõi ngạ quỷ có tuổi thọ không nhất định.

–     Cõi súc sinh có tuổi thọ không nhất định.

*     7 cõi thiện giới:

–     Cõi người có tuổi thọ không nhất định.

–     Cõi trời Tứ Đại Thiên Vương có tuổi thọ 500 năm trời, bằng 9 triệu năm cõi người (bởi vì 1 ngày 1 đêm ở cõi trời này bằng 50 năm cõi người).

–     Cõi trời Tam Thập Tam Thiên có tuổi thọ 1.000 năm trời, bằng 36 triệu năm cõi người (bởi vì 1 ngày 1 đêm ở cõi trời này bằng 100 năm cõi người).

–     Cõi trời Dạ Ma Thiên có tuổi thọ 2.000 tuổi trời, bằng 144 triệu năm cõi người (bởi vì 1 ngày 1 đêm ở cõi trời này bằng 200 năm cõi người).

–     Cõi trời Đẩu Xuất Đà Thiên có tuổi thọ 4.000 tuổi trời, bằng 576 triệu năm cõi người (bởi vì 1 ngày 1 đêm ở cõi trời này bằng 400 năm cõi người).

–     Cõi trời Hóa Lạc Thiên có tuổi thọ 8.000 tuổi trời, bằng 2.304 triệu năm cõi người (bởi vì 1 ngày 1 đêm ở cõi trời này bằng 800 năm cõi người).

–     Cõi trời Tha Hóa Tự Tại Thiên có tuổi thọ 16.000 tuổi trời, bằng 9.216 triệu năm cõi người (bởi vì 1 ngày 1 đêm ở cõi trời này bằng 1.600 năm cõi người)

2- Sắc giới có 16 cõi chia theo quả của 4 bậc thiền hữu sắc như sau:

*     Quả đệ nhất thiền hữu sắc có 3 cõi:

–     Cõi Phạm Chúng Thiên có tuổi thọ 1/3 a-tăng-kỳ kiếp trụ [1] .

–     Cõi Phạm Phụ Thiên có tuổi thọ 1/2 a-tăng-kỳ kiếp trụ.

–     Cõi Đại Phạm Thiên có tuổi thọ 1 a-tăng-kỳ kiếp trụ.

*     Quả đệ nhị thiền hữu sắc có 3 cõi:

–     Cõi Thiểu Quang Thiên có tuổi thọ 2 đại kiếp [2]

–     Cõi Vô Lượng Quang Thiên có tuổi thọ 4 đại kiếp.

–     Cõi Quang Âm Thiên có tuổi thọ 8 đại kiếp.

*     Quả đệ tam thiền hữu sắc có 3 cõi:

–     Cõi Thiểu Tịnh Thiên có tuổi thọ 16 đại kiếp.

–     Cõi Vô Lượng Tịnh Thiên có tuổi thọ 32 đại kiếp.

–     Cõi Biến Tịnh Thiên có tuổi thọ 64 đại kiếp.

*     Quả đệ tứ thiền hữu sắc có 7 cõi:

–     Cõi Quảng Quả Thiên có tuổi thọ 500 đại kiếp.

–     Cõi Vô Tưởng Thiên có tuổi thọ 500 đại kiếp.

–     Cõi Phước Sinh Thiên có 5 cõi dành riêng cho bậc Thánh Bất Lai chứng đắc đệ tứ thiền hữu sắc:

+    Cõi Vô Phiền Thiên có tuổi thọ 1.000 đại kiếp.

+    Cõi Vô Nhiệt Thiên có tuổi thọ 2.000 đại kiếp.

+    Cõi Thiện Hiện Thiên có tuổi thọ 4.000 đại kiếp.

+    Cõi Thiện Kiến Thiên có tuổi thọ 8.000 đại kiếp.

+    Cõi Sắc Cứu Cánh Thiên có tuổi thọ 16.000 đại kiếp.

3- Vô sắc giới có 4 cõi tuần tự theo quả của 4 bậc thiền vô sắc như sau:

–     Đệ nhất thiền vô sắc là không vô biên xứ thiền cho quả tái sinh (hóa sinh) lên cõi Không Vô Biên Xứ Thiên có tuổi thọ 20.000 đại kiếp.

–     Đệ nhị thiền vô sắc là thức vô biên xứ thiền cho quả tái sinh (hóa sinh) lên cõi Thức Vô Biên Xứ Thiên có tuổi thọ 40.000 đại kiếp.

–     Đệ tam thiền vô sắc là vô sở hữu xứ thiền cho quả tái sinh (hóa sinh) lên cõi Vô Sở Hữu Xứ Thiên có tuổi thọ 60.000 đại kiếp.

–     Đệ tứ thiền vô sắc là phi tưởng phi phi tưởng xứ thiền cho quả tái sinh (hóa sinh) lên cõi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ Thiên có tuổi thọ 84.000 đại kiếp lâu dài nhất trong tam giới.

*    Bốn loài: Thai sinh, noãn sinh, thấp sinh, hóa sinh.

1-    Thai sinh: Chúng sinh sinh từ bụng mẹ như loài người; loài gia súc: Trâu, bò, v.v…

2-    Noãn sinh: Chúng sinh được sinh 2 lần: Trước tiên sinh từ bụng mẹ ra bằng trứng và tiếp theo sau nở từ trứng ra thành con như các loài gia cầm: Gà, vịt,…; các loài chim, v.v…

3-    Thấp sinh: Chúng sinh được sinh từ nơi ẩm thấp như con giun, con dòi, v.v…

4-    Hóa sinh: Chúng sinh được hiện hữu đầy đủ ngay tức khắc, không theo quá trình tăng trưởng như 3 loài chúng sinh trên. Các chúng sinh ấy là chư thiên trong cõi trời dục giới, phạm thiên trong cõi trời sắc giới, cõi trời vô sắc giới; chúng sinh trong địa ngục, chúng sinh loài atula, chúng sinh loài ngạ quỷ. Và đặc biệt loài người xuất hiện đầu tiên trên trái đất cũng thuộc chúng sinh hóa sinh.

Chúng sinh còn có vô minh tối tăm, vì chưa chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, còn có tham ái như sợi dây cột cổ dẫn dắt tái sinh kiếp nhỏ, kiếp lớn trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài từ vô thủy không sao biết được.

Ngoại trừ 5 cõi trời Tịnh Cư Thiên chỉ dành cho các bậc Thánh Bất Lai chứng đắc đệ tứ thiền hữu sắc ra, còn lại 26 cõi khác trong tam giới, chúng sinh đều đã từng tái sinh trong các cõi ấy; nhưng có lẽ cõi mà chúng sinh tái sinh nhiều lần, nhiều kiếp nhất đó là 4 cõi ác giới: Địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sinh.

Sinh Làm Người Là Điều Khó

Trong bài kinh Chiggaḷasutta 1 Đức Phật thuyết dạy bằng ví dụ rằng:

–     “Này chư Tỳ khưu, ví như khắp mặt đất này bị ngập trong nước biển sâu; một người ném một cái ách 2 có lỗ nhỏ xuống nước. Khi gió đông thổi, cái ách ấy trôi về hướng Tây; khi gió tây thổi, cái ách ấy trôi về hướng Đông; khi gió nam thổi, cái ách trôi về hướng Bắc; khi gió bắc thổi, cái ách trôi về hướng Nam. Một con rùa đui ở dưới đáy biển, cứ mỗi khoảng cách thời gian trải qua 100 năm, 100 năm nó chỉ nổi lên trên mặt nước một lần.

Này chư Tỳ khưu, các con nhận thức thế nào về điều này, con rùa đui ấy, cứ mỗi khoảng cách thời gian trải qua 100 năm nó mới nổi lên trên mặt nước một lần, nó có thể chui cái đầu đúng vào ngay cái lỗ của cái ách ấy được hay không?

Chư Tỳ khưu bạch rằng:

–     Kính bạch Đức Thế Tôn, cứ mỗi khoảng cách thời gian 100 năm, 100 năm, nó chỉ nổi lên trên mặt nướcmột lần. Con rùa đui chui cái đầu lọt đúng vào ngay cái lỗ của cái ách ấy thật vô cùng khó. Bạch Ngài.

Đức Phật dạy rằng:

–     Này chư Tỳ khưu, cũng như thế! Được sinh làm người là một điều khó.

Đức Như Lai, Bậc Arahán, Bậc Đức Phật Chánh Đẳng Giác xuất hiện trên thế gian là một điều khó.

Pháp và Luật mà Như Lai đã thuyết giảng, rồi được phổ biến rộng rãi trong thế gian này là một điều khó.

Nay các con được sinh làm người, Như Lai, Đức Arahán, Đức Phật Chánh Đẳng Giác đã xuất hiện trên thế gian, Pháp và Luật mà Như Lai đã thuyết giảng cũng được phổ biến rộng rãi trong thế gian này.

Này chư Tỳ khưu, như vậy, các con nên cố gắng tinh tấn thực hành thiền tuệ để chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế rằng: Đây là Khổ Thánh Đế, đây là Nhân sinh Khổ Thánh Đế, đây là Diệt Khổ Thánh Đế, đây là Pháp hành diệt Khổ Thánh Đế”.

Trong Chú giải bài kinh này dạy:

Nếu cái ách ấy chưa mục nát, nước biển cũng chưa khô cạn, con rùa đui cũng chưa chết, thì ráng sức chờ đợi thời gian trải qua cứ 100 năm, nó mới nổi lên mặt nước một lần, nếu may mắn gặp được cái ách ấy, và cái đầu con rùa đui chui đúng ngay vào cái lỗ của cái ách ấy. Nếu con rùa đui không gặp cái ách ấy, thì lại lặn xuống đáy biển nằm chờ đợi 100 năm sau. Và cứ tiếp tục như vậy cho đến khi có cơ hội may, con rùa đui chui cái đầu vào lỗ của cái ách ấy được. Đó là một điều thật khó. Cho nên, Đức Phật dạy: 

Được sinh làm người là một điều rất khó, cũng như con rùa đui chui cái đầu đúng vào lỗ của cái ách.

Đức Phật xuất hiện trên thế gian cũng là một điều rất khó, Giáo pháp của Đức Phật được lưu truyền trên thế gian cũng là một điều rất khó, cũng như con rùa đui chui cái đầu đúng vào lỗ cái ách”.

Thật vậy, khi Đức Phật đang còn hiện hữu trên thế gian, hằng ngày Ngài thường khuyên dạy, nhắc nhở các hàng Thanh Văn đệ tử rằng:

Bhikkhave appamādena sampādetha.

Dullabho Buddhuppādo lokasmiṃ.

Dullabho manussattapaṭilābho.

Dullabhā khaṇasampatti.

Dullabhā pabbajjā.

Dullabhaṃ saddhammassavanaṃ” 1 .

“Này chư Tỳ khưu, các con hãy nên cố gắng hoàn thành mọi phận sự Tứ Thánh Đế, bằng pháp không dể duôi, thực hành Tứ Niệm Xứ.

Đức Phật xuất hiện trên thế gian là một điều khó.

Được sinh làm người là một điều khó.

Có cơ hội hành phạm hạnh cao thượng là một điều khó.

Được xuất gia trở thành Tỳ khưu là một điều khó.

Được nghe chánh pháp là một điều khó”.

Đó là những điều khó mà Đức Phật hằng ngày thường khuyên dạy chư Tỳ khưu chớ nên dể duôi.

Hiện tại, chúng ta đang được sinh làm người, có duyên lành gặp được chánh pháp của Đức Phật đang còn lưu truyền trên thế gian này, đó cũng là một diễm phúc lớn lao và vô cùng hy hữu.

Chúng ta chớ nên dể duôi, cố gắng tinh tấn thực hành Tứ Niệm Xứ hoặc thực hành thiền tuệ. 

Nếu chúng ta có đủ pháp hạnh ba-la-mật đã tích lũy từ nhiều đời, nhiều kiếp trong quá khứ, hỗ trợ cho pháp hành thiền tuệ dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Thánh Đạo – Thánh Quả nào, trở thành bậc Thánh Nhân, thì thật là cao quý biết dường nào! 

Nếu chưa chứng đắc Thánh Đạo – Thánh Quả nào trong kiếp hiện tại, thì âu cũng là cơ hội tốt, một dịp may hiếm có để bồi bổ thêm pháp hạnh ba-la-mật, để mong chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Thánh Đạo – Thánh Quả và Niết Bàn trong kiếp vị lai.

Nếu vì sự dể duôi nào, chẳng may nghiệp ác có cơ hội cho quả tái sinh trong cõi ác giới, thì đó là một sự thiệt hại lớn lao, làm trì hoãn thời gian, kéo dài vòng tử sinh luân hồi không sao hạn định được.

Vả lại, thời đại này, mạng sống của mỗi người trong chúng ta rất mong manh, bởi vì có nhiều chứng bệnh, mà có phải chứng bệnh nào cũng có thể chữa trị khỏi được cả đâu! Nếu chữa trị chứng bệnh không khỏi, thì đành phải chịu chết. Ngoài ra, còn có nhiều tai nạn đều có thể gây tai hại đến sinh mạng một cách dễ dàng, mà chính mình cũng không thể bảo vệ được mình. Ví dụ: Khi chúng ta đang ngồi trên xe, trên tàu, trên máy bay, v.v… khi ấy sinh mạng của chúng ta hoàn toàn giao trọn cho người tài xế lái xe, tài công lái tàu, phi công lái máy bay, v.v… có phải vậy không? Một khi mỗi người chúng ta chết mất kiếp người rồi, để tái sinh trở lại kiếp người thật vô cùng hy hữu, vì quá ít.

Nên tìm hiểu những bài kinh sau đây:

Tái Sinh Làm Người Quá Ít

Bài kinh Aññasutta 1 , được tóm lược như sau:

“Một thuở nọ, Đức Thế Tôn lấy một ít hạt cát đặt trên đầu móng tay, rồi Ngài gọi chư Tỳ khưu dạy rằng:

–    Này chư Tỳ khưu, các con nhận thức thế nào về điều này. Số lượng hạt cát đang đặt trên đầu móng tay của Như Lai so với số lượng hạt cát trên trái đất này, số hạt cát nơi nào nhiều hơn?

Chư Tỳ khưu bạch rằng:

–    Kính bạch Đức Thế Tôn, số hạt cát trên trái đất quá nhiều, vô lượng không sao đếm được; còn số hạt cát được đặt trên đầu móng tay của Đức Thế Tôn chỉ là một số ít ỏi mà thôi. Số hạt cát trên trái đất nhiều gấp vô số lần, còn số hạt cát được đặt trên đầu móng tay của Đức Thế Tôn thật quá ít, không đáng kể, không đáng so sánh, chỉ là một phần nhỏ li ti mà thôi.

–    Này chư Tỳ khưu, cũng như vậy, chúng sinh sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả được tái sinh làm người chỉ là số quá ít. Sự thật, ngoài tái sinh làm người ra, chúng sinh sau khi chết, do nghiệp cho quả tái sinh làm các loại chúng sinh khác thì quá nhiều”.

Tương tự như bài kinh Aññasutta trên, các bài kinh tiếp theo Đức Thế Tôn xác định rõ từng mỗi loài chúng sinh. Nội dung chính của mỗi bài kinh như sau:

“Cũng như vậy, loài người sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả được tái sinh làm người quá ít. Sự thật, loài người sau khi chết, do ác nghiệp cho quả tái sinh làm chúng sinh trong địa ngục, … thì quá nhiều.

Cũng như vậy, loài người sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả được tái sinh làm người chỉ là quá ít. Sự thật, loài người sau khi chết, do ác nghiệp cho quả tái sinh làm loài atula, làm loài ngạ quỷ, làm loài súc sinh,… thì quá nhiều.

Cũng như vậy, loài người sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả tái sinh làm chư thiên trong các cõi trời dục giới; làm phạm thiên trong cõi trời sắc giới, trong cõi trời vô sắc giới số quá ít. Sự thật, loài người sau khi chết, do ác nghiệp cho quả tái sinh làm chúng sinh trong cõi địa ngục, làm loài ngạ quỷ, làm loài atula, làm loài súc sinh, … thì quá nhiều.

Cũng như vậy, chư thiên sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả tái sinh trở lại làm chư thiên, hoặc làm người trong cõi người quá ít. Sự thật, chư thiên sau khi chết, do ác nghiệp cho quả tái sinh làm chúng sinh trong cõi địa ngục, làm loài ngạ quỷ, làm loài atula, làm loài súc sinh, … thì quá nhiều.

Cũng như vậy, chúng sinh trong cõi địa ngục mãn nghiệp, sau khi chết do thiện nghiệp cho quả tái sinh làm người trong cõi người, hoặc làm chư thiên trong các cõi trời dục giới số quá ít. Sự thật, chúng sinh trong cõi địa ngục mãn nghiệp, sau khi chết do ác nghiệp cho quả tái sinh làm chúng sinh trong cõi địa ngục nhỏ, làm loài ngạ quỷ, làm loài atula, làm loài súc sinh, … thì quá nhiều.

Cũng như vậy, chúng sinh loài súc sinh, sau khi chết do thiện nghiệp cho quả tái sinh làm người trong cõi người, hoặc làm chư thiên trong các cõi trời dục giới số quá ít. Sự thật, chúng sinh loài súc sinh, sau khi chết do ác nghiệp cho quả tái sinh trở lại làm loài súc sinh, làm chúng sinh trong cõi địa ngục, làm loài atula, làm loài ngạ quỷ, … thì quá nhiều.

Cũng như vậy, chúng sinh loài ngạ quỷ, sau khi chết, do thiện nghiệp cho quả tái sinh làm người trong cõi người, hoặc làm chư thiên trong các cõi trời dục giới số quá ít. Sự thật, chúng sinh loài ngạ quỷ, sau khi chết do ác nghiệp cho quả tái sinh trở lại làm loài ngạ quỷ, làm chúng sinh trong cõi địa ngục, làm loài atula, làm loài súc sinh, … thì quá nhiều”…

Qua các bài kinh trên, hạng thiện trí phàm nhân có sự nhận thức đúng đắn rằng: “Chúng sinh (chưa phải là bậc Thánh Nhân) hễ còn tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài, thì khó tránh khỏi bị sa đọa trong 4 cõi ác giới: Địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sinh”.

*     Tại sao chúng sinh bị sa đọa trong 4 cõi ác giới?

Sở dĩ chúng sinh bị sa đọa trong 4 cõi ác giới là vì chưa chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế.

Chân lý Tứ Thánh Đế đó là:

–     Khổ Thánh Đế (Dukkha ariyasacca) đó là chấp thủ trong ngũ uẩn, Khổ Thánh Đế là sự thật chân lý mà bậc Thánh Nhân đã chứng ngộ.

–     Nhân sinh Khổ Thánh Đế (Dukkhasamudaya ariyasacca) đó là Tham ái, Nhân sinh Khổ Thánh Đế là sự thật chân lý mà bậc Thánh Nhân đã chứng ngộ, hay gọi tắt là Tập Thánh Đế.

–     Diệt Khổ Thánh Đế (Dukkhanirodha ariyasacca) đó là Niết Bàn, Diệt Khổ Thánh Đế là sự thật chân lý mà bậc Thánh Nhân đã chứng ngộ, hay gọi tắt là Diệt Thánh Đế.

–     Pháp hành dẫn đến diệt Khổ Thánh Đế (Dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca) đó là Bát Chánh Đạo, pháp hành dẫn đến Niết Bàn diệt Khổ Thánh Đế là sự thật chân lý mà bậc Thánh Nhân đã chứng ngộ, hay gọi tắt là Đạo Thánh Đế.

Hành giả thực hành Tứ Niệm Xứ, hoặc thực hành thiền tuệ dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế lần thứ nhất chứng đắc Nhập Lưu Thánh Đạo – Nhập Lưu Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt được tâm tà kiếntâm hoài nghi, trở thành bậc Thánh Nhập Lưu. Bậc Thánh Nhập Lưu chắc chắn vĩnh viễn không còn tái sinh trong 4 cõi ác giới: Địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sinh nữa. Bậc Thánh Nhập Lưu chỉ còn tử sinh luân hồi trong cõi người và cõi trời dục giới nhiều nhất đến 7 kiếp nữa. Trong kiếp thứ 7 ấy chắc chắn sẽ chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế chứng đắc Arahán Thánh Đạo – Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt mọi phiền não, mọi tham ái không còn dư sót nữa, trở thành bậc Thánh Arahán, ngay trong kiếp ấy sẽ tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Như vậy, chúng sinh còn luẩn quẩn trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài là vì chưa từng chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế.

Thật vậy, trích dẫn một đoạn kinh trong bài kinh Mahāparinibbānasutta 1 (Kinh Đại Niết Bàn) như sau:

“Một thuở nọ, Đức Thế Tôn ngự tại làng Koṭi trong xứ Vajji. Khi ấy, Đức Thế Tôn gọi chư Tỳ khưu bèn dạy rằng:

–    Này chư Tỳ khưu, trước kia, vì chưa chứng ngộ, chưa thông suốt chân lý Tứ Thánh Đế, nên Như Lai cùng các con đã phải trải qua suốt thời gian lâu dài từ vô thủy, trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Chân lý Tứ Thánh Đế mà chưa chứng ngộ là thế nào?

Này chư Tỳ khưu, vì chưa chứng ngộ, chưa thông suốt “Khổ Thánh Đế ”. Vì vậy, Như Lai cùng các con đã phải trải qua suốt thời gian lâu dài từ vô thủy, trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Vì chưa chứng ngộ, chưa thông suốt “Nhân sinh Khổ Thánh Đế”. Vì vậy, Như Lai cùng các con đã phải trải qua suốt thời gian lâu dài từ vô thủy, trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Vì chưa chứng ngộ, chưa thông suốt “Diệt Khổ Thánh Đế”. Vì vậy, Như Lai cùng các con đã phải trải qua suốt thời gian lâu dài từ vô thủy, trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Vì chưa chứng ngộ, chưa thông suốt “Pháp hành diệt Khổ Thánh Đế”. Vì vậy, Như Lai cùng các con đã phải trải qua suốt thời gian lâu dài từ vô thủy, trong vòng tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Này chư Tỳ khưu, nay Như Lai đã chứng ngộ, đã thông suốt “Khổ Thánh Đế”; đã chứng ngộ, đã thông suốt “Nhân sinh Khổ Thánh Đế”; đã chứng ngộ, đã thông suốt “Diệt Khổ Thánh Đế”; đã chứng ngộ, đã thông suốt “Pháp hành diệt Khổ Thánh Đế”; đã diệt đoạn tuyệt tham ái trong mọi kiếp (bhavataṇhā) không còn dư sót; tham ái trong kiếp ví như sợi dây cột cổ dẫn dắt tái sinh kiếp sau đã bị cắt đứt xong rồi. Bây giờ, Như Lai không còn tái sinh kiếp nào nữa”.

Sau khi thuyết xong thời pháp, Đức Thế Tôn thuyết bài kệ tóm tắt rằng:

“Catunnaṃ ariyasaccānaṃ,

Yathābhūtaṃ adassanā.

Saṃsitaṃ dīghamaddhānaṃ,

Tāsu tāsveva jātisu.

Tāni etānī diṭṭhāni,

Bhavenetti samūhatā,

Ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa.

Natthi dāni punabbhavo 1 ”.

Vì chưa ngộ chân lý Tứ Thánh Đế,

Nên đã phải trải qua suốt thời gian

Lâu dài trong vòng tử sinh luân hồi

Từ vô thủy kiếp này sang kiếp khác.

Nay Như Lai đã ngộ Tứ Thánh Đế,

Tham ái, sợi dây đã bị đoạn tuyệt,

Gốc rễ của Khổ đế bị chặt đứt.

Nay không còn tái sinh kiếp nào nữa.

Đức Thế Tôn thuyết dạy pháp hành giải thoát khổ sinh: Đây là giới, đây là định, đây là tuệ.

*     Do nương nhờ nơi giới, nên định được phát sinh, đem lại nhiều quả báu trong tam giới, trong Siêu tam giới.

*     Do nương nhờ nơi định, nên tuệ được phát sinh, đem lại nhiều quả báu trong tam giới, trong Siêu tam giới.

*     Do nương nhờ nơi tuệ, nên phát sinh Siêu tam giới tâm, đó là 4 Tâm Thánh Đạo, 4 Tâm Thánh Quả giải thoát khỏi phiền não trầm luân 2: Dục giới trầm luân (kāmāsava); kiếp trầm luân trong cõi sắc giới, cõi vô sắc giới (bhavāsava) và vô minh trầm luân (avijjāsava).

Con Đường Giải Thoát Khổ - Lời Nói Đầu - Tỳ khưu Hộ Pháp
Con Đường Giải Thoát Khổ - Tứ Thánh Đế (Ariyasacca)

Nền Tảng Phật Giáo

Phước thiện pháp thí thanh cao này của mỗi người chúng con, xin làm duyên lành dẫn dắt mỗi người chúng con đến chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt mọi phiền não trầm luân, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Nền Tảng Phật Giáo has 640 posts and counting. See all posts by Nền Tảng Phật Giáo

Nền Tảng Phật Giáo

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *