Ý-môn lộ-trình-tâm
Ý-môn lộ-trình-tâm có nhiều loại, ví dụ ý-môn lộ-trình-tâm có dục-giới tác-hành-tâm.
Ý-môn lộ-trình-tâm có dục-giới tác-hành-tâm sinh rồi diệt liên tục theo tuần tự như sau:
Đồ Biểu Ý-môn Dục-Giới Lộ-Trình-Tâm
Những chữ viết tắt giống như ngũ-môn lộ-trình-tâm, chỉ còn manodvāravajjanacitta: Ý-môn hướng-tâm tiếp nhận 1 trong 6 đối tượng sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp trần (viết tắt ma). Ý-môn dục-giới lộ-trình-tâm có dục-giới tác-hành-tâm sinh rồi diệt liên tục theo tuần tự qua mỗi ý-môn dục-giới lộ-trình-tâm có nhiều nhất 12 sát-na tâm.
Trong đời sống hằng ngày đêm của mỗi chúng sinh nói chung, con người nói riêng trải qua mỗi dục-giới lộ-trình-tâm có đầy đủ 7 sát-na tác-hành-tâm trong lộ-trình-tâm ấy, đã tạo 3 loại nghiệp cho quả theo thời gian nhất định.
* Có trường-hợp nào không tạo nghiệp hay không?
Trong cuộc sống của mỗi chúng sinh còn là hạng phàm-nhân và bậc Thánh-Nhập-lưu, bậc Thánh-Nhất-lai, bậc Thánh-Bất-lai, hằng ngày đêm, đều có tạo nghiệp (ác-nghiệp hoặc dục-giới đại-thiện-nghiệp), bằng thân-nghiệp hoặc bằng khẩu-nghiệp hoặc bằng ý-nghiệp.
Ngoại trừ, trong trường-hợp khi nào, người nào đang nằm ngủ say, không mộng mị, chiêm bao… thì khi ấy, người ấy không tạo nghiệp nào cả, bởi vì khi ngủ say chỉ có hộ-kiếp-tâm (bhavaṅgacitta) có đối-tượng cũ kamma hoặc kammanimitta hoặc gatinimitta trong kiếp trước, (không phải là đối-tượng trong kiếp-hiện-tại) sinh rồi diệt liên tục suốt thời gian ngủ say. Suốt khoảng thời gian ấy không có lộ-trình-tâm nào phát sinh. Vì vậy, người ấy không tạo nghiệp nào cả. (không tạo ác-nghiệp, cũng không tạo dục-giới đại-thiện-nghiệp).
Nhưng khi người ấy nằm mộng, chiêm bao…, khi ấy có mộng lộ-trình-tâm (supinavīthicitta) phát sinh, nên có thiện-nghiệp hoặc ác-nghiệp:
* Đại-thiện-nghiệp trong mộng như:
– Trường hợp bà Chánh-cung Hoàng-hậu Mahā-mayādevī nằm mộng thấy con bạch tượng cao thượng chui vào người bà vào canh chót đêm rằm tháng 6 âm lịch. Đó là lúc Đức-Bồ-tát Siddhattha kiếp chót tái-sinh đầu thai vào lòng Mẫu-hậu.
– Trường hợp Đức-Bồ-tát Siddhattha nằm thấy 5 đại-mộng vào canh chót đêm 14 tháng 4 âm lịch. Đức-Bồ-tát Siddhattha tiên đoán, chắc chắn Đức-Bồ-tát sẽ trở thành Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác.
– Trường hợp người nằm mộng thấy mình bay trên hư không từ ngọn núi này sang ngọn núi khác, v.v… khi tỉnh dậy cảm thấy an-lạc.
* Ác-nghiệp trong mộng như:
– Người nằm thấy ác mộng như cảnh rùng rợn, cảnh thú dữ đuổi, cảnh bị rơi xuống hố sâu, v.v… khi tỉnh dậy cảm thấy hồi hộp, bàng hoàng, sợ sệt, v.v…
Thật ra, thiện-nghiệp, ác-nghiệp trong mộng, chiêm bao không có năng-lực cho quả trong thời kỳ tái-sinh kiếp sau.
