3-Rūpāvacarakusalakamma: Sắc-giới thiện-nghiệp
Phần dục-giới đại-thiện-nghiệp và quả của dục-giới đại-thiện-nghiệp đã giải thích xong, tiếp theo giải thích sắc-giới thiện-nghiệp và quả của sắc-giới thiện-nghiệp.
Trong quyển sách này chỉ trình bày, giải thích nghiệp và quả của nghiệp, cho nên, phần sắc-giới thiện-nghiệp này không trình bày phương pháp thực-hành pháp-hành thiền-định dẫn đến chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới,([1]) mà chỉ trình bày, giải thích về sắc-giới thiện-nghiệp và quả của sắc-giới thiện-nghiệp mà thôi.
Sắc-giới thiện-nghiệp
Sắc-giới thiện-nghiệp đó là tác-ý tâm-sở (cetanā-cetasika) đồng sinh với 5 sắc-giới thiện-tâm, cho nên sắc-giới thiện-nghiệp có 5 loại thuộc về ý thiện-nghiệp.
5 sắc-giới thiện-tâm đó là 5 bậc thiền sắc-giới thiện-tâm phát sinh do nương nhờ nơi 40 đề-mục thiền-định.
Pháp-hành thiền-định có 40 đề-mục thiền-định:
- 10 đề-mục hình vòng tròn kasiṇa.
- 10 đề-mục tử thi bất-tịnh (asubha).
- 10 đề-mục niệm-niệm (anussati).
- 4 đề-mục tứ vô-lượng-tâm (appamaññā).
- 1 đề-mục vật-thực đáng nhờm (āhāre paṭikkūlasaññā).
- 1 đề-mục phân tích tứ-đại (catudhātuvavatthāna).
- 4 đề-mục vô-sắc (āruppa).
Trong 40 đề-mục thiền-định này, mỗi đề-mục có tính chất khác nhau, thô hoặc vi-tế khác nhau, nên dẫn đến chứng đắc bậc thiền sắc-giới thiện-tâm khác nhau, được phân loại 40 đề-mục thiền-định theo tính chất như sau:
* 10 đề-mục dẫn đến cận-định (upacārasamādhi):
- Đề-mục niệm-niệm 9 Ân Đức-Phật (Buddhānussati)
- Đề-mục niệm-niệm 6 Ân Đức-Pháp (Dhammānussati)
- Đề-mục niệm-niệm 9 Ân Đức-Tăng (Saṃghānussati)
- Đề-mục niệm-niệm giới trong sạch của mình (Sīlā-nussati)
- Đề-mục niệm-niệm sự bố-thí của mình (Cāgānussati)
- Đề-mục niệm-niệm 5 pháp chư thiên có nơi mình (Devānussati)
- Đề-mục niệm-niệm trạng thái an lạc tịch tịnh Niết-bàn (Upasamānussati)
- Đề-mục niệm-niệm về sự chết (Maraṇānussati)
- Đề-mụcvật thực đáng nhờm (Āhāre paṭikkūlasaññā)
- Đề-mục phân tích tứ-đại (catudhātavavatthāna)
Hành-giả thực-hành 1 trong 10 đề-mục thiền-định này
chỉ có khả năng dẫn đến cận-định (upacārasamādhi) mà thôi, thuộc về dục-giới đại-thiện-tâm, bởi vì 10 đề-mục thiền-định này thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramattha-dhamma)([2]) vô cùng vi tế, sâu sắc, ý nghĩa rộng lớn mênh mông bao la, nên định-tâm không thể an trú vững chắc một đối-tượng nào nhất định.
Cho nên, hành-giả không thể chứng đắc được bậc thiền sắc-giới nào cả, tâm của hành-giả vẫn còn là dục-giới đại-thiện-tâm.
* 11 đề-mục thiền-định dẫn đến chứng đắc đệ nhất
thiền sắc-giới thiện-tâm:
- 10 đề-mục tử thi bất tịnh (asubha)
- 1 đề-mục niệm 32 thể trược trong thân (kāyagatāsati)
Hành-giả thực-hành 1 trong 11 đề-mục thiền-định này có tính chất thô nên chỉ có khả năng dẫn đến chứng đắc đệ nhất thiền sắc-giới mà thôi, không thể chứng đắc các bậc thiền sắc-giới bậc cao.
* 3 đề-mục vô-lượng-tâm dẫn đến chứng đắc 4 bậc thiền sắc-giới thiện-tâm:
– Đề-mục niệm rải tâm-từ đến chúng-sinh đáng yêu, đáng mến (piyamanāpasattapaññatti).
– Đề-mục niệm rải tâm-bi đến chúng-sinh đang khổ, mong được cứu khổ (dukkhitasattapaññatti).
– Đề-mục niệm rải tâm-hỷ đến chúng-sinh đang hưởng sự an-lạc,hạnh phúc (sukhitasattapaññatti).
Hành-giả thực-hành 1 trong 3 đề-mục thiền định vô-lượng này có khả năng dẫn đến chứng đắc từ đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm cho đến đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm, nhưng không có khả năng dẫn đến chứng đắc đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm, bởi vì 3 đề-mục vô-lượng này còn có thọ lạc là chi thiền.
* Đề-mục niệm rải tâm-xả dẫn đến chứng đắc đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm:
Hành-giả sau khi đã chứng đắc từ đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm cho đến đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm với 1 trong 3 đề-mục vô-lượng là đề-mục niệm rải tâm-từ, hoặc đề-mục niệm rải tâm-bi, hoặc đề-mục niệm rải tâm-hỷ xong.
Muốn chứng đắc đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm , hành-giả chỉ có thể thay đổi sang đề-mục niệm rải tâm-xả mà thôi, rồi hành-giả tiếp tục thực-hành đề-mục niệm rải tâm-xả ấy dẫn đến chứng đắc đệ ngũ thiền sắc-giới.
Vì vậy, đề-mục niệm rải tâm-xả này chỉ có khả năng dẫn đến chứng đắc đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm mà thôi. Cho nên, hành-giả không thể bắt đầu thực-hành đề-mục niệm rải tâm-xả này.
* 11 đề-mục thiền-định dẫn đến chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới thiện-tâm:
- 10 đề-mục hình tròn kasiṇa.
- 1 đề-mục niệm hơi thở vào, hơi thở ra (ānāpānassati).
Hành-giả thực-hành 1 trong 11 đề-mục thiền-định này, đề-mục thiền-định nào cũng có khả năng dẫn đến chứng đắc từ đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm cho đến đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm mà không cần thay đổi sang đề-mục thiền-định khác.
Đặc biệt 10 đề-mục hình tròn kasiṇa, khi hành-giả
thực-hành thiền định sử dụng 1 trong 10 đề-mục hình tròn kasiṇa dẫn đến chứng đắc từ đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm cho đến đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm xong rồi; hành-giả muốn thay đổi sang đề-mục hình tròn kasiṇa khác, tiếp tục thực-hành pháp-hành thiền-định, với đề-mục hình tròn kasiṇa ấy dẫn đến chứng đắc từ đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm cho đến đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm một cách dễ dàng, trong trường hợp hành-giả muốn luyện phép-thần-thông: Iddhividha abhiññā (đa-dạng-thông).
[1] Xem phương pháp thực-hành pháp-hành thiền-định, quyển VII, Pháp-Hành Thiền-Định, Tâp 1, trong bộ Nền Tảng Phật-Giáo, cùng soạn-giả.
[2] Tuy 10 đề-mục thiền-định này thuộc về chân-nghĩa-pháp, nhưng hành-giả thực-hành theo phương pháp pháp-hành thiền-định, không phải thực-hành pháp-hành thiền-tuệ, nên cũng không dẫn đến chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả, Niết-bàn được.
